Την ερχόμενη Τρίτη, ο Αμερικανός πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα θα διατυπώσει για τελευταία φορά το όραμά του για τις ΗΠΑ στην ετήσια ομιλία του στο Κογκρέσο, περιγράφοντας πώς βλέπει «την κατάσταση της Ενωσης».
Σε αντίθεση με προηγούμενους προέδρους στα τελευταία έτη της θητείας τους, ο πρόεδρος Ομπάμα δεν φαίνεται να μειώνει τις φιλοδοξίες του για την υλοποίηση των πολιτικών του. Παρά τις επιπλοκές ενός βαθιά διχασμένου Κογκρέσου, έχει προωθήσει τους τελευταίους μήνες ακανθώδη ζητήματα, όπως την αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων με την Κούβα, τις διεθνείς συμφωνίες για το Ιράν και το κλίμα, τη σύμβαση για το εμπόριο και τις επενδύσεις με την Ευρωπαϊκή Ενωση.
Καθώς το 2016 είναι εκλογικό έτος για τις ΗΠΑ, αυτή η επιλογή δεν είναι δημοφιλής. Ενόψει των προεδρικών εκλογών του Νοεμβρίου, η δημοτικότητα του προέδρου Ομπάμα έχει υποχωρήσει, καθώς όσο εκείνος υπεραμύνεται των πολιτικών του, τόσο αυξάνεται το ποσοστό όσων τις αποδοκιμάζουν μεταξύ των Ρεπουμπλικάνων. Την ίδια στιγμή, όμως, αντανακλώντας την ανάκαμψη της αμερικανικής οικονομίας, η υποστήριξη στην πολιτική του για την οικονομία και την υγεία βρίσκεται στα υψηλότερα επίπεδα από την επανεκλογή του το 2012, σύμφωνα με την εταιρεία Gallup. Πάνω σε αυτά τα δυνατά χαρτιά αναμένεται να στηρίξει την ομιλία του την επόμενη εβδομάδα, με τη σκέψη στις εκλογές του Νοεμβρίου. Πέρυσι, στην ομιλία του στο Κογκρέσο ο πρόεδρος Ομπάμα είχε δώσει έμφαση στη μεσαία τάξη: είχε αναφερθεί επτά φορές σε αυτήν, κι ακόμη περισσότερες στους εργαζόμενους.
Για τους Ευρωπαίους, κάποιες από τις μεταρρυθμίσεις που πέτυχε ο Μπαράκ Ομπάμα φαντάζουν αυτονόητες, όπως είναι η υιοθέτηση ενός συστήματος επιδότησης της ασφάλειας υγείας των φτωχότερων εργαζομένων. Οπως κατέστησε σαφές τις τελευταίες ημέρες, στόχος του για το επόμενο έτος, εκτός από την ενδυνάμωση της μεσαίας τάξης, είναι να εστιάσει και στον έλεγχο της οπλοκατοχής – ακόμη και αν χρειασθεί να το κάνει μονομερώς, με εκτελεστική εντολή.
Αντίθετα, η έξαρση του τρομοκρατικού κινδύνου περιπλέκει τη μεταρρύθμιση της μεταναστευτικής νομοθεσίας και του στερεί δημοτικότητα. Η υποστήριξη στο πρόσωπό του μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παρίσι υποχώρησε στο 43%, σύμφωνα με δημοσκόπηση για λογαριασμό του NBC.
Σίγουρα, ένας από τους στόχους του απερχόμενου προέδρου θα είναι να ενισχύσει τις πιθανότητες εκλογής του Δημοκρατικού υποψηφίου στην Προεδρία των ΗΠΑ. Αλλά δεν είναι ο μόνος. Καθώς διανύει πλέον τον όγδοο και τελευταίο χρόνο της θητείας του, είναι αναμενόμενο να σκέπτεται και την υστεροφημία του. Πώς θα καταγραφεί η προεδρία του στην ιστορία; Στο βιβλίο του «Αθανασία», ο Μίλαν Κούντερα προειδοποιεί ότι κάθε προσπάθεια να ορίσει κανείς την υστεροφημία του συνιστά ματαιοπονία, καθώς βρίσκεται έξω από τον έλεγχό του. Μέχρι στιγμής, ο πρόεδρος Ομπάμα έχει παίξει καλά το παιχνίδι της δημοσιότητας, με αποτελεσματική διαχείριση των μίντια για τα μεγάλα θέματα, εξυπνάδες με δημοφιλείς κωμικούς για τα μικρά, ή προσφέροντας φευγαλέες ματιές στα ανθρώπινα: όταν δακρύζει, ή αστειεύεται με τις κόρες του, ή χορεύει με τη σύζυγό του…
Αφήνει έτσι το πεδίο ελεύθερο ώστε η ιστορία να εστιάσει στην αποτίμηση του έργου του – τη «μεγάλη Αθανασία» για την οποία γράφει ο Κούντερα. Αν η συγκυρία τον ευνοήσει, αν δηλαδή δεν προκύψει κάποια δραματική προσωπική ή πολιτική εξέλιξη που να σκιάσει την προεδρία του, ο Μπαράκ Ομπάμα θα μείνει στην ιστορία ως ο Αμερικανός πρόεδρος που έβγαλε τη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου από την κρίση και πρωτοστάτησε στην προσπάθεια για την ενίσχυση των πιο ευάλωτων Αμερικανών, μαχόμενος για δικαιώματα που σε άλλες χώρες θεωρούνται δεδομένα, όπως η ασφαλιστική κάλυψη ή οι άδειες μητρότητας και ασθενείας. Οσο και αν η πραγματικότητα διέψευσε τις υψηλές προσδοκίες της πρώτης εκλογής του, το 2008, θα μπορεί να πει ότι έμεινε πιστός στο όραμά του. Δεν είναι λίγο αυτό για έναν πολιτικό.