Η στολή του αξύριστου διαδηλωτή με το αμπέχονο, το καρό πουκάμισο και το τριμμένο τζιν είναι από τις μακροβιότερες αξίες του πολιτισμού της μεταπολίτευσης. Σχεδόν καθημερινό θέαμα στο κέντρο της Αθήνας με ηχητική υπόκρουση από τα βαθιά γεωλογικά στρώματα της Αριστεράς, Παπακωνσταντίνου και πάσης φύσεως προοδευτική κομπανία. Κυριακές και εορτές πέφτει και καμιά πέτρα, μερικά δακρυγόνα, χημικά, μάλλον για να σπάσουν την πλήξη της διαμαρτυρίας. Ενδεχομένως και από τον εκνευρισμό που προκαλούν η μονοτονία των συνθημάτων και το αίσθημα της ματαιότητας. Φθαρμένες από την επανάληψη, οι διαδηλώσεις δεν γίνονται για να επιτύχουν κάποιο στόχο. Είναι αυτοσκοπός με διάφορες γιρλάντες όπως η απόλαυση που αισθάνονται πολλοί συμπολίτες μας, φοβούμαι η κρίσιμη μάζα, όταν κάνουν δύσκολη τη ζωή των υπολοίπων. Είναι κι αυτός ένας τρόπος να καταξιωθείς κοινωνικά, να μπορείς να κλείνεις τον δρόμο με την άδεια της αστυνομίας.
Απ’ αυτήν την άποψη, οι διαδηλωτές με τη γραβάτα σηματοδοτούν μια μετατόπιση στα ήθη της χώρας. Τώρα που οι πρώην «αγανακτισμένοι» κυβερνούν διορίζοντας αθρόους τους καταληψίες στα υπουργεία και στις υπηρεσίες, οι λαιμοδέτες έχουν αντικαταστήσει τα σφυροδρέπανα. Πρόκειται για την «εξέγερση της γραβάτας», όπως διάβασα; Πρόκειται για την αφύπνιση της μεσαίας τάξης, μάλλον των ερειπίων που στέκουν ακόμη όρθια στο τοπίο της καταστροφής; Επιτέλους η σιωπηρή μειοψηφία απέκτησε φωνή; Ας μη βιαστούμε να βγάλουμε συμπεράσματα. Αργησαν να αντιδράσουν και επισημαίνω το γεγονός ότι, όπως οι εκπαιδευτικοί δεν έχουν ποτέ διαμαρτυρηθεί για την ποιότητα της εκπαίδευσης, αλλά κλείνουν σχολεία και δρόμους μόνο για τις αμοιβές τους, έτσι και οι δικηγόροι τώρα διαμαρτύρονται για το ασφαλιστικό. Το ήθος της διαμαρτυρίας θα αλλάξει ριζικά εάν τους ακούσουμε να φωνάζουν συνθήματα για την κατάσταση της Δικαιοσύνης ή για τον λαβύρινθο της πολυνομίας.
Η ενοχή της κρίσης αποδόθηκε, χωρίς ελαφρυντικά, σε όσα μεσαία στρώματα δεν έχουν θέση στο Δημόσιο. Οι εισαγγελείς της πολιτικής μας ζωής, με τη βοήθεια των Μέσων, τους φόρτωσαν όλο το βάρος της φοροδιαφυγής, την κατάντια του ασφαλιστικού συστήματος, και τους τάραξαν στους φόρους. Το αποτέλεσμα είναι το ενάμισι εκατομμύριο άνεργοι του ιδιωτικού τομέα. Το εντυπωσιακό είναι ότι τα μεσαία στρώματα, σαν να αποδέχθηκαν το βάρος της ενοχής, εσιώπησαν. Οι προηγούμενες κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ και της Ν.Δ., ας πούμε ότι το έκαναν ασυνείδητα, από κρατικιστικό αταβισμό και συμπλέγματα συνενοχής. Η διαφορά της συγκυβέρνησης των Συριζανέλ είναι ότι έδωσε στην επίθεση ιδεολογικό πρόσημο. Θεωρεί τα μεσαία στρώματα ταξικό αντίπαλο, παραγνωρίζοντας εν τη βλακεία της ότι χάρη σε αυτά ήρθε στην εξουσία.
Η ελληνική αριστερά προσπάθησε να βγάλει τη γραβάτα στην παρανομία. Και όντως, μέχρι πριν από δύο μήνες, το θέαμα του διαδηλωτή που φοράει γραβάτα και φωνάζει ρυθμικά «Κάτσε καλά, Κατρούγκαλε» ήταν αδιανόητο.
Η χώρα χρειάζεται μια γενναία πολιτισμική μεταρρύθμιση. Ισως η γραβάτα που έσπασε το μονοπώλιο της διαμαρτυρίας του αμπέχονου να είναι το πρώτο βήμα. Αν μη τι άλλο, για να αποδειχθεί ότι υπάρχουν και συμπολίτες μας που δεν χρειάζεται να ακούσουν το αφόρητο «Η ζωή τραβάει την ανηφόρα» για να κατέβουν στον δρόμο.