Για τη διαφορά ανάμεσα στα πλούσια λεγόμενα και τα φτωχά βλεπόμενα, όπως την περιγράφει η παροιμία, έγραφα την περασμένη Κυριακή. Δεν πρόκειται φυσικά για ελληνική ιδιοτυπία, αν και οι ημεδαποί ελληνοχλευαστές θα το ισχυρίζονταν και αυτό, βέβαιοι για την «ολιγότητα» της σημερινής Ελλάδας. Η ιστορία της ανθρωπότητας ευκολότερα συνοψίζεται ως ακολουθία διαψεύσεων παρά ως αλληλουχία επιτεύξεων. Και δυστυχώς, η καλλιέργεια υπέρμετρων προσδοκιών, στα όρια της θαυματουργίας, μας εμποδίζει να δούμε πόσο σπουδαία είναι και τα φαινομενικώς μικρά. Το «όλα ή τίποτε» συγκινεί αρκετούς, όταν όμως μεταφράζεται σε παραίτηση από την προσπάθεια για το «ασήμαντο» μερικό ή στην περιφρόνησή του, βουλιάζουμε στην πιο μοιρολατρική εκδοχή του χιλιασμού.
Ούτε ο σαρωτικός μηδενισμός είναι φυλετική μας ιδιοτυπία. Δεν το ’χουμε μόνο εμείς χούι να καταλήγουμε ακαριαία σε αφορισμούς του είδους «όλοι ίδιοι είναι» ή «όλα είναι μαύρα κι άραχλα και τίποτε δεν γίνεται».
Γενικότερα, όσα θέλουμε να πιστεύουμε πως είναι πορίσματα οφειλόμενα σε ακολουθία σκέψεων, στην πραγματικότητα είναι οι αυτοεπιβεβαιωτικές προλήψεις του ζητουμένου που κάνει ο συναισθηματισμός μας.
Τις αποτιμήσεις μας τις επηρεάζουν πολλά. Πρωτίστως η σκοπιά μας και η λυδία λίθος που επιλέγουμε για να μετρήσουμε τη γνησιότητα ή την ποιότητα καταστάσεων και ιδεών. Τα συμπεράσματά μας δεν είναι -δεν μπορεί να είναι- ψυχρά, αντικειμενικά. Η τελική κρίση μας επηρεάζεται από την οπτική μας (από τις ιδέες μας για τα ανθρώπινα, και από τη θέση μας στον κοινωνικό χάρτη και τα συναφή συμφέροντά μας), και από το τι επιλέγουμε σαν δεύτερο όρο σύγκρισης.
Για παράδειγμα, αν είμαστε οπαδοί του σαρωτικού μηδενισμού, εύκολα θα απαξιώσουμε πλήρως την αθηναϊκή δημοκρατία. Το πράττουν άλλωστε αρκετοί απολυτόφρονες: την αποσπούν βίαια από το πολιτισμικό περιβάλλον της, της στερούν την ιστορικότητά της και τη συγκρίνουν με μια παραδείσια Ισοκρατία που μόνο στον χώρο της φαντασίωσης υπάρχει. Οπότε χάνει άνευ αγώνος. Ναι, υπήρχαν δούλοι στην αρχαία Αθήνα, οι γυναίκες αντιμετωπίζονταν ως παρακατιανές και η πόλη ήταν στυγνά ιμπεριαλιστική· το φανερώνουν και τα παθήματα των Μηλίων. Αν όμως την εξετάσουμε ιστορικά, όχι μεταφυσικά, η επινόηση της δημοκρατίας ήταν άλμα στην ιστορία της ανθρωπότητας.
Στα τρέχοντα τώρα. Αν, για να ελέγξουμε την αξία των πεπραγμένων του ΣΥΡΙΖΑ στο σπαστό δωδεκάμηνο της διακυβέρνησής του (με τη μάλλον άχρωμη συνεπικουρία των Οικολόγων και τη διαβρωτική παρουσία των ΑΝΕΛ), χρησιμοποιήσουμε σαν δεύτερο όρο σύγκρισης την ιδεατή Αριστερά που έχουν κατά νουν όσοι συγχέουν την ιστορία με τη μεταφυσική, αλλά, γιατί όχι, και με της δικής μας φαντασίωσης την ιδεατή
Αριστερά, σίγουρα δεν θα μετρηθούν πολλά ίχνη αριστεροσύνης. Ετσι θα βγουν δικαιωμένοι όσοι τον καταγγέλλουν σαν μη γνήσια αριστερό κόμμα, και μάλιστα όχι μόνο αριστερώνυμοι και αριστεροί, αλλά και κεντροδεξιοί και δεξιοί, λες κι αυτός είναι ξάφνου ο καημός τους.
Σε ποια εξωιστορικά, εξωκοινωνικά και εξωπολιτικά εδάφη κυκλοφορεί όμως αυτή η «γνήσια» Αριστερά, εκτός από την κλειστή περιοχή των ωραιοποιήσεων και των εξιδανικεύσεων, σε ποιο ιστορικό και πολιτικό θερμοκήπιο κατάφερε να δράσει απερίσπαστη από τις οχλήσεις της πραγματικότητας; Οι γνησιομετρητές δεν μας το λένε. Ειδικά δε όσοι ανήκουν σε σέχτες σαν των Καθαρών του χριστιανισμού (που πρέσβευαν πως η σωτηρία μόνο με την απομάκρυνση από τον υλικό κόσμο επέρχεται), δείχνει να πιστεύουν πως η Αριστερά, αν θέλει να παραμείνει με τον ιδεώδη χαρακτήρα της άθικτο, οφείλει να αυτοαποκλειστεί από τα εγκόσμια. Περίπου σαν το ΚΚΕ, που πολιτεύεται, χτίζοντας έναν δικό του μικρόκοσμο, παράλληλο προς τον υπόλοιπο. Διακηρύσσοντας δε ότι τίποτε δεν είναι δυνατόν να γίνει με τις υπάρχουσες συνθήκες, επιχειρεί να αναστείλει την Ιστορία. Ωσπου να ανατραπεί μαγικά ο συσχετισμός δυνάμεων και το -περίπου- 7% του ΚΚΕ να γίνει 70%. Αν και ούτε κι αυτό θα (τους) φαίνεται τότε ικανό ν’ αλλάξει τα πράγματα.
Γιατί όμως θα ενδιέφερε τον κόσμο μια πολιτική δύναμη αγοραφοβική, με ιδεολογικοποιημένο τον σνομπισμό της, που θα νοιαζόταν να μη λερωθεί παρά να δοκιμάσει να στρίψει μία βίδα έστω ή δύο από τις χιλιάδες που ρυθμίζουν τη λειτουργία μιας κοινωνίας; Η Αριστερά, στη μορφή του ΣΥΡΙΖΑ, προκρίθηκε δύο φορές, Γενάρη και Σεπτέμβρη, από μεγάλο τμήμα του λαού να δοκιμάσει στην πράξη τα τραγούδια που λένε διεθνώς οι αριστεροί «έξω απ’ το χορό»: κοινωνική δικαιοσύνη, προστασία των ασθενεστέρων, ισονομία, διαφάνεια, αξιοκρατία, λογοδοσία στο κοινωνικό σύνολο και όχι στα κλαμπ των ισχυρών. Ολα αυτά, ωστόσο, έπειτα από έναν χρόνο πανταχόθεν εμποδισμένης πράξης, και διάψευσης, ηχούν σαν κομμάτια κι αποσπάσματα από ένα αφήγημα που η συγγραφή του δεν επιτεύχθηκε. Ούτε καν το «παράλληλο πρόγραμμα», στο οποίο περιορίστηκε μετά το τρίτο μνημόνιο η επαγγελία για έναν όχι και τόσο εφικτό τελικά «άλλο κόσμο», δεν μπορεί να περπατήσει, όσο η δημοκρατία μας τελεί υπό περιορισμό.
«Τον κολυμπητή μην τον τηράς στα έμπα, αλλά στα έβγα» ορίζει μια δίκαιη μωραΐτικη παροιμία, συναγμένη από τον Π. Παπαζαφειρόπουλο στην «Περισυναγωγή γλωσσικής ύλης και εθίμων του ελληνικού λαού, ιδία δε της Πελοποννήσου» (1887). Μέχρι πότε θα κρατήσει το κυβερνητικό κολύμπι του ΣΥΡΙΖΑ, άγνωστο. Να πετύχει ως Αριστερά μοιάζει αδύνατο. Πέρα, λοιπόν, από τα λιγοστά αριστερά που κατάφερε να πράξει, ας επιχειρήσει να αποτύχει ως Αριστερά. Δηλαδή: Ας νομοθετήσει την απλή αναλογική τώρα, σε εκλογικά ουδέτερο χρόνο, όχι λίγο πριν από την κάλπη. Ας αποφύγει, έστω εφεξής, τις πράξεις νομοθετικού περιεχομένου. Οι υπουργοί του να λογοδοτούν οπωσδήποτε στη Βουλή. Ας θεσμοθετήσει τον χωρισμό Εκκλησίας – πολιτείας. Ας καλέσει τα κόμματα, πλην Χ.Α., να προτείνουν αυτά τα μέλη του ΕΣΡ, χωρίς κανέναν Συριζαίο. Ας αφήσει την ΕΡΤ στην ησυχία της και το ΣΔΟΕ στη δουλειά του με τις λίστες. Ας συνταξιοδοτήσει όσα στελέχη του προκάλεσαν ήδη το δημόσιο αίσθημα. Ας αποσύρει πάραυτα όσους κομματικούς στελέχωσαν το Δημόσιο. Ας καλύψει διαφανώς και αξιοκρατικά τα κενά σε νοσοκομεία και σχολεία. Ας υποστυλώσει το κράτος πρόνοιας. Και, για να δείξει καθαρότατα στους Ευρωπαίους πώς πρέπει να εννοείται η αλληλεγγύη στους πρόσφυγες, ας ανοίξει τον φράχτη στον Εβρο. Εστω συμβολικά. Για μια βδομάδα. Ας προσπαθήσει για όλα αυτά και για άλλα ταπεινά, πολεμώντας τους ωμούς Σόιμπλε που θα επιμένουν στο τροπάριο της «εφαρμογής» των εκβιαστικά συμφωνηθέντων. Κι ας πέσει.