Ακόμη κι αν όλα λειτουργούσαν τέλεια (που θα έπρεπε) και τα hotspots ήταν έτοιμα τέλη Φεβρουαρίου, και δεν διέφευγε από τον έλεγχο των συνόρων κανένα πλαστό διαβατήριο, και δεν λάθευαν οι φρουροί όσον αφορά την καταγωγή εκείνων που εμφανίζονται χωρίς χαρτιά, και όσοι δεν δικαιούνται άσυλο απελαύνονταν πάραυτα, και ήταν έτοιμες οι 50.000 θέσεις για τη φιλοξενία προσφύγων, πάλι η Ελλάδα θα είχε μη διαχειρίσιμο πρόβλημα. Διότι:
Πρώτον, το μεγαλύτερο ποσοστό –91%– των νεοαφιχθέντων είναι πρόσφυγες, σύμφωνα με τα στοιχεία της Υπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ (σε ποσοστό 56% Σύροι, 25% Αφγανοί και 10% Ιρακινοί), δηλαδή στην πράξη μόνο ένα 9% είναι οικονομικοί μετανάστες και άρα τυπικά προς απέλαση.
Δεύτερον, οι ευρωπαϊκές συμφωνίες μιλούν για μετεγκατάσταση 160.000 προσφύγων από Ελλάδα και Ιταλία σε άλλες χώρες της Ε.Ε. σε βάθος διετίας, όταν από τα ελληνικά σύνορα περνάει ένα εκατομμύριο τον χρόνο. Μέχρι στιγμής οι πρόσφυγες εγκαταλείπουν τη χώρα μας όπως εισέρχονται σ’ αυτήν, μαζικά. Το σχέδιο της μετεγκατάστασης (υπογράφηκε μέσα Σεπτεμβρίου) εφαρμόζεται αποθαρρυντικά αργά (μόνο 272 έχουν μετακινηθεί σε άλλες χώρες με αυτό τον τρόπο), καθώς 19 από τις χώρες που υπέγραψαν τη συμφωνία δεν έχουν δεχθεί ούτε έναν πρόσφυγα, προβάλλοντας ένα φάσμα υλικοτεχνικών και διοικητικών εμποδίων. Παράλληλα, η αθρόα έξοδος από τη χώρα συναντά προσωρινά σφραγίσματα συνόρων και φράχτες. Η ουσιαστική (πέρα από την τυπική) έξοδος από τη Σένγκεν είναι σχεδόν βέβαιη, αφού στο άμεσο μέλλον οι πρόσφυγες θα εγκαταλείπουν την Ελλάδα μόνο μετά την προσφορά θέσης σε άλλη χώρα.
Τρίτον, όταν οι Ευρωπαίοι μιλούν για αποτελεσματικό έλεγχο των συνόρων εννοούν τη μη αθρόα διέλευση των ελληνικών –δηλαδή των εξωτερικών ευρωπαϊκών συνόρων– από τους πρόσφυγες, κάτι εξαιρετικά δύσκολο, ενώ δεν «προβλέπεται» από τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς η εξώθηση των σκαφών σε επιστροφή. Απομένει ο έλεγχος και η ταυτοποίηση των επιβατών τους στα κέντρα υποδοχής των νησιών.
Οι αριθμοί είναι ιλιγγιώδεις – 856.723 άτομα έφθασαν το 2015 στα ελληνικά νησιά και σε ένα εκατομμύριο εκτιμώνται οι αφίξεις το 2016. Εάν οι διακινητές στην Τουρκία συνεχίσουν να στοιβάζουν καθημερινά χιλιάδες απελπισμένους σε φουσκωτά, η Ελλάδα δεν θα καταφέρει να αναχαιτίσει το κύμα. Αυτό τρομάζει την Ευρώπη, η οποία, μολονότι γνωρίζει ότι δεν υπάρχει άλλη λύση από τις πολιτικές συγκράτησης των μεταναστών και προσφύγων στις χώρες τους, περιορίζεται στο να οχυρώνεται και να συζητά μόνο τη μη τήρηση των συμφωνηθέντων από την Ελλάδα (που της προσφέρει έτοιμη στο πιάτο την «προφανή» «ρίζα του κακού»).
Καμιά χώρα δεν θα μπορούσε να επιτύχει μόνη τον περιορισμό των ροών. Ομως η βαριά διαλυτική σκιά του πολυπρόσωπου εφιάλτη (έκρηξη της μισαλλοδοξίας, τρομοκρατικές επιθέσεις) που έχει πέσει πάνω στην κουρασμένη από την οικονομική κρίση Ευρώπη καταστρέφει τον καταλύτη που έθεσε σε κίνηση τη σύγχρονη ευρωπαϊκή ιστορία, την ενότητα. Εθνικισμοί, εσωστρέφεια, φράχτες σχίζουν την ευρωπαϊκή βεντάλια.
Μετριάζεται η ορθοβουλία, ενισχύεται η γραφειοκρατία με σκοπό την αναστολή των δύσκολων αποφάσεων, χάνεται η ψυχραιμία. Ενα συνονθύλευμα πεποιθήσεων και αισθημάτων επιτίθεται στην πολύπαθη Ενωση σαν σε νοσηρό οικοδόμημα. Προμηνύματα ολέθρου;