Ο Σάββας Ξηρός συνέγραψε τα απομνημονεύματά του. Θα ενδιέφεραν κανέναν εκτός από τον ίδιο, εάν δεν είχε δολοφονήσει κατά συρροήν αθώους συμπολίτες μας; Δεν νομίζω. Το συμπέρασμα που προκύπτει το βρίσκω λογικό. Ο κύριος αυτός εκβίασε το ενδιαφέρον μας, επειδή προϋπήρξε κατά συρροήν δολοφόνος και για κανέναν άλλο λόγο. Θα μπορούσε να είχε καταδικασθεί σε δέκα φορές ισόβια και να είχε γράψει ένα λογοτεχνικό αριστούργημα – απλή υπόθεση εργασίας κάνω. Ο τρόπος αντιμετώπισης θα ήταν εντελώς διαφορετικός. Οπως και θα ήταν αν κάποιος συγγραφέας είχε γράψει ένα θεατρικό γύρω από το θέμα.
Κυρίες και κύριοι του Δ.Σ. του Εθνικού Θεάτρου, παρακαλώ, ελάτε στα συγκαλά σας. Οταν λέτε πως στην Αθήνα των αρχών του 5ου π.Χ. αιώνα θα είχαν απαγορεύσει και τους «Πέρσες» του Αισχύλου επειδή προσεγγίζει τη ναυμαχία της Σαλαμίνας από την πλευρά του εχθρού, αναρωτηθείτε μήπως ο Αισχύλος τους ενδιέφερε για τη μεγαλειώδη ποίησή του. Για να σας το κάνω και πιο λιανά: είναι η διαφορά ανάμεσα στις πορνογραφικές ιστοσελίδες και τις Αφροδίτες του Τισιανού. «This is art, idiots» που θα ’λεγε κι ο Σόιμπλε. Ακόμη ευκολότερο, να θυμίσω εκείνο της δασκάλας του δημοτικού: δεν μπορείς να προσθέτεις μήλα και πορτοκάλια εκτός κι αν αθροίζεις φρούτα. Και προέκυψε ημίν ποικιλία. Ας την πούμε: η πορνογραφία της τρομοκρατίας.
Το φρούτο αυτό στηρίζεται στο μπόλιασμα του Σάββα Ξηρού με τον Καμύ. Συνεχίζοντας τον συλλογισμό μου, θα θυμίσω ότι ούτε ο Καμύ μάς απασχολεί επειδή προϋπήρξε κατά συρροήν δολοφόνος. Αν συνεχίζουμε να τον διαβάζουμε είναι επειδή είναι ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς και διανοητές του εικοστού αιώνα. Το μπόλιασμά τους προϋποθέτει την άρρητη ιδέα ότι, όπως ο Καμύ εξακολουθεί να παράγει σκέψη, έτσι και ο Ξηρός μπορεί να παράγει σκέψη. Με διαφορετικό τρόπο βέβαια, διαφορετική σκέψη, αλλά σκέψη. Η σκέψη τού μεν καταλήγει στην καταδίκη της βίας, η σκέψη τού δε στον αφηρωισμό της.
Και όπως, εν τη αφελεία της, δήλωσε η σκηνοθέτις της παράστασης, η ίδια είναι εναντίον της βίας, αλλά ως γνήσια δημιουργός δεν παίρνει θέση. Εφηρμοσμένη μπρεχτική διαλεκτική. Ο αποστασιοποιημένος αφηγητής στέκει ανάμεσα στον θύτη και στο θύμα· παραγνωρίζοντας ότι ο θύτης είναι ζωντανός, ενώ το θύμα είναι νεκρό.
Την παράσταση δεν την είδα. Η υπόθεση και μόνον μου προκαλεί βαθιά χασμουρητά. Είχα όμως την τύχη να διαβάσω μια συνέντευξη της σκηνοθέτιδος, η οποία δήλωνε ευθαρσώς ότι την ενδιαφέρει ο τρόπος με τον οποίο η δημοκρατία αντιμετωπίζει τους πολιτικούς της αντιπάλους. Την ενδιαφέρει επίσης το γεγονός ότι ανέκριναν τον ήρωα ενώ ήταν τυφλός και έτσι δεν μπορούσε να ξεχωρίσει τους αστυνομικούς από τους γιατρούς. Ω Βρούτε, ω Κάσσιε, πολιτικοί αντίπαλοι και δολοφόνοι του Καίσαρος, πέσατε στα χέρια αυτουνού του Σαίξπηρ και ατυχήσατε. Και για να επανέλθουμε στις δηλώσεις της σκηνοθέτιδος, μας πληροφόρησε ότι ο Ξηρός διαβάζει και Ιμπσεν και Ιονέσκο και η ίδια εστίασε στην ανθρώπινη πλευρά του όλου ζητήματος. Λέει επίσης ότι η «17 Νοέμβρη» δεν έκανε τυφλά χτυπήματα. Κοινώς αναπαράγει όλη τη συριζοκατάσταση της υπεράσπισης των δολοφόνων. Εγώ θα ήθελα να μιλήσω για την απάνθρωπη πλευρά του.
Δεν θα αναφερθώ σε όσα αισθάνονται ο φίλος Γιώργος Μομφερράτος ή η Αλεξία Μπακογιάννη με την όλη υπόθεση. Απλώς θα επαναλάβω την άποψη που έχω ήδη καταθέσει για την τρομοκρατία. Εκτός των άλλων τη βρίσκω ανήθικη. Δίκαζαν, επειδή θεωρούσαν τους εαυτούς τους δίκαιους, καταδίκαζαν και τα θύματά τους στην ποινή του θανάτου από την οποία δεν κινδύνευαν οι ίδιοι, αφού έχει προ πολλού καταργηθεί. Στρατιώτες της επανάστασης; Μα ο στρατιώτης σκοτώνει για να μην τον σκοτώσουν, και αντλεί την ηθική του υπόσταση από το γεγονός ότι ο ίδιος κινδυνεύει με τη ζωή του. Οι άλλοι λέγονται κοινοί δολοφόνοι, Ξηρός ή Λαίδη Μακμπέθ; – να μια καλή ιδέα για την επόμενη σεζόν.
Τα χειρότερα έρχονται όταν φαντάζομαι τον τρόπο με τον οποίον ενέταξαν την παράσταση στο ρεπερτόριο του Εθνικού. «Ρε σεις, έχουμε μια πρόταση με τον Ξηρό. Θα γίνει χαμός!». Η πορνογραφία σε όλο της το μεγαλείο, αφού κάτι τέτοια τρελαίνουν το συριζαίικον, όπως οι γυμνόστηθες των Folies Bergères τον πρόεδρο Ολάντ. Ολαλαλαλαλαλά. «Είναι όμως αντικειμενική η προσέγγιση του ήρωος;» «Απολύτως, παίζει και Καμύ». Μπορεί να τα φαντάζομαι, όμως οι αντιδράσεις του Εθνικού δείχνουν πως είμαι σε καλό δρόμο. Απόδειξη η σπουδή να κατεβάσουν την παράσταση. «Αφού δεν σας αρέσει παίρνω την μπάλα μου και φεύγω.
Και θα δείτε εσείς». Το «θα δείτε» το εξέφρασε ο κ. υπουργός Μπαλτάς καταγγέλλοντας τους επικριτές του αριστουργήματος και αποκαλύπτοντας «απειλές» που δέχθηκαν. Φαντάζομαι απειλές σαν αυτές των συνοδοιπόρων μπαχαλάκηδων που έμπαιναν το 2008 στα θέατρα και τα έκαναν σαν το κοτέτσι του μυαλού τους.
Χωρίς βέβαια να παραγνωρίζω ότι η συνταγή δεν θα είχε τόσο έντονη γεύση αν δεν περιείχε τα δύο ισχυρά μπαχαρικά του πολιτισμού μας: τη μετανεωτερικότητα και τον συριζαϊσμό. Οπου η μετανεωτερικότητα ορίζει πως τα απομνημονεύματα του κ. Ξηρού μπορούν να συνομιλήσουν με τον Καμύ, ο δε συριζαϊσμός πως οι τρομοκράτες είναι παραπλανημένοι αδελφοί και οφείλουμε να τους αντιμετωπίζουμε ως τοιούτους.
Διότι και ο κ. υπουργός και τα αξιότιμα μέλη του Δ.Σ. του Εθνικού μας Θεάτρου θέλουν να μας πουν ότι οι επικρίσεις κατά της παράστασης συνιστούν απειλή κατά του πολιτισμού μας.
Και μιας που ανέφερα τη λέξη, να μην το ξεχάσω. Ολα αυτά είναι απόδειξη πως ο πολιτισμός είναι η βαριά μας βιομηχανία.