Το σύνδρομο του διαδρόμου

3' 50" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Ως διάδρομο εννοούμε τον χώρο που ενώνει διάφορα δωμάτια ενός κτιρίου. Τα τελευταία χρόνια η λέξη αυτή χρησιμοποιείται για να περιγράψει ένα όργανο γυμναστικής με κινούμενο ιμάντα πάνω στον οποίο τρέχει ο γυμναζόμενος. Είναι μια βολική εφεύρεση γιατί επιτρέπει το τρέξιμο στον ελεγχόμενο και κλειστό χώρο ενός γυμναστηρίου ή σπιτιού. Με τη δεύτερη αυτή έννοια, ο διάδρομος είναι μια έννοια που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να περιγράψει την κατάσταση της χώρας στα χρόνια της κρίσης, με ιδιαίτερη έμφαση το τελευταίο έτος. Πραγματικά, έχει κανείς την αίσθηση πως η χώρα καταβάλλει τεράστια προσπάθεια (και αναλώνει την αντίστοιχη ενέργεια) χωρίς να πηγαίνει απολύτως πουθενά. Αντίθετα όμως με τον διάδρομο του γυμναστηρίου, η διαδικασία αυτή δεν παράγει κανένα απολύτως θετικό αποτέλεσμα γι’ αυτόν που ταλαιπωρείται πάνω του. Αλλά όπως ακριβώς και στον διάδρομο του γυμναστηρίου, ο γυμναζόμενος εξαντλείται καθώς τα αποθέματα ενέργειας που διαθέτει αναλώνονται.

Η αίσθηση μιας βαθιάς ουσιαστικής ακινησίας και μιας αέναης επανάληψης έχει πια επανέλθει για τα καλά, καθώς η κυβέρνηση βρίσκεται μπροστά στα αδιέξοδα που η ίδια δημιούργησε. Οι συνομιλίες με τους «θεσμούς» έχουν βαλτώσει, καθώς τα μέτρα που έχει προτείνει για να υλοποιήσει τις δεσμεύσεις που ανέλαβε τον Ιούλιο δεν κρίνονται ικανοποιητικά. Η βασική στρατηγική της κυβέρνησης από τότε και έως σήμερα, βασιζόταν στο πέρασμα των μέτρων αυτών όπως-όπως, με την απαραίτητη επικοινωνιακή διαχείριση στην οποία μας έχει συνηθίσει (και που περνάει όλο και λιγότερο), έτσι ώστε να ολοκληρωθεί η αξιολόγηση από τους θεσμούς και σταθεροποιηθεί η οικονομία. Στόχος δηλαδή είναι να επανέλθουμε εκεί που βρισκόμασταν το 2014, προτού κυριαρχήσει εκλογικά η λογική του «χειρότερα δεν γίνεται». Οπως όμως ομολόγησε πρόσφατα ο υπουργός Οικονομικών, η καθυστέρηση της αξιολόγησης επιτείνει την οικονομική αβεβαιότητα και επιδεινώνει την οικονομική κατάσταση. Οσο «σαπίζουν» τα πράγματα, τόσο πιθανότερο γίνεται το φάσμα μιας πλήρους κατάρρευσης. Τι μπορεί να γίνει; Διακρίνω τρεις δρόμους.

Ο πρώτος είναι να καταφέρει να αντέξει η κυβέρνηση, να περάσει τα περισσότερα από τα μέτρα τα οποία έχει μπροστά της, ίσως καταφέρνοντας να αποσπάσει κάποιες εκπτώσεις από τους θεσμούς. Μάλλον χλωμή προοπτική. Αλλά ακόμη και αν επιτευχθεί κάτι τέτοιο, είναι μάλλον απίθανο μια κυβέρνηση με τα χαρακτηριστικά της σημερινής (δηλαδή ένα συνδυασμό ακραίας ανικανότητας και ανοιχτής εχθρότητας προς τις επενδύσεις που είναι απαραίτητες για να πάρει μπροστά η οικονομία) να καταφέρει να γυρίσει την οικονομική κατάσταση. Θα συναντά συνεχώς μπροστά της εμπόδια και θα επιδεινώνει την κατάσταση. Κάποια στιγμή είτε θα καταρρεύσει είτε θα κατασκευάσει μια μεγάλη πολιτική κρίση ενόψει μιας πιθανής κατάρρευσής της, με απρόβλεπτα αποτελέσματα και σαφείς κινδύνους όχι μόνο για την οικονομία αλλά και για το πολίτευμα. Αν φθάσουμε στο σημείο, η κατάρρευση δεν θα αργήσει στο ραντεβού.

Ο δεύτερος δρόμος είναι μια κυβέρνηση εθνικής σωτηρίας που θα στηρίζεται στα περισσότερα κόμματα του Κοινοβουλίου. Για να λειτουργήσει μια τέτοια κυβέρνηση, απαιτείται ευρύτατη πολιτική συναίνεση και υποστήριξη καθώς και στελέχωση με ικανότατα στελέχη που θα αναλάβουν να διεκπεραιώσουν τις απαραίτητες αλλαγές, κάνοντας όλα αυτά τα πράγματα που έπρεπε να έχουν γίνει εδώ και χρόνια, τα περισσότερα από τα οποία δεν είναι ιδιαίτερα δημοφιλή. Η εκδοχή αυτή έχει το θετικό πως δημιουργεί τις προϋποθέσεις για να ξεπεραστεί επιτέλους το φάσμα του πολιτικού κόστους που έχει προξενήσει τόσες ζημιές ώς τώρα. Ελλοχεύει όμως ο μεγάλος κίνδυνος της παράλυσης από τις πολιτικές διαμάχες και η αλληλοϋπονόμευση που αναπόφευκτα θα ξεσπάσει στο εσωτερικό μιας τέτοιας κυβέρνησης, ιδιαίτερα αν τα πράγματα σταθεροποιηθούν και ξεπροβάλει η προοπτική της επόμενης ημέρας. Αλλά και πριν φθάσουμε σ’ αυτό το σημείο, μια τέτοια κυβέρνηση θα πρέπει να σχηματιστεί και αυτό απαιτεί ένα επίπεδο ωριμότητας που σπανίζει στο ελληνικό πολιτικό σύστημα.

Η τρίτη πιθανότητα είναι οι εκλογές. Πρόκειται για αρνητική εξέλιξη καθώς δύσκολα η χώρα αντέχει κάτι τέτοιο. Ας μην ξεχνάμε πως ο φόβος του Grexit συνδέθηκε σαφώς με τις εκλογές του 2012 και του 2015. Και τι θα συμβεί αν οι εκλογές δεν έχουν καθαρό αποτέλεσμα; Για να επικρατήσει όμως η Νέα Δημοκρατία θα πρέπει μέσα σε πολύ σύντομο διάστημα να καλύψει μια τεράστια απόσταση. Και τότε θα βρεθεί αντιμέτωπη με τα σημερινά, μεγάλα προβλήματα. Για να τα ξεπεράσει θα χρειαστεί μια απίστευτα στοχοπροσηλωμένη ηγεσία, αποφασισμένη να κάνει τις μεγάλες τομές και να σταθεί όρθια μέσα στο καμίνι. Δεν είναι αδύνατο κάτι τέτοιο αλλά απαιτεί εξαιρετική προετοιμασία, μεγάλες υπερβάσεις και λογική «εθνικής σωτηρίας». Μπορεί ο Κυριάκος Μητσοτάκης να τα κάνει όλα αυτά; Το μόνο σίγουρο είναι πως αλλιώς δεν έχει νόημα καν να σκέφτεται να κυβερνήσει.

Οπως και να έχει το πράγμα, δίχως οικουμενική ή εκλογές είναι πολύ πιθανό να ξαναβρεθούμε μπροστά στην πιθανότητα της κατάρρευσης. Και δυστυχώς η κατάρρευση δεν αποτελεί ποτέ λύτρωση. Ως τότε, θα παραμένουμε ασθμαίνοντες πάνω στον διάδρομο.

* Ο κ. Στάθης Ν. Καλύβας είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Yale.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή