Θα ήθελα να σας προτείνω ένα νέο εκλογικό σύστημα για τη χώρα, το οποίο πιστεύω ότι ταιριάζει πολύ στον πολιτικό της πολιτισμό και θα αναβαθμίσει την ποιότητα και την υγεία της δημοκρατίας της:
Να εκλέγονται βουλευτές με κλήρωση.
Όχι όλοι, έστω μερικοί. Ακούστε με.
Οι επιλογές που κάνουν οι άνθρωποι κρίνονται εκ του αποτελέσματος, ως εκ τούτου μπορούμε με ασφάλεια να συμπεράνουμε ότι οι επιλογές που κάνουν οι Έλληνες πολίτες στις κάλπες τα τελευταία σαράντα χρόνια είναι, πώς να το πω, όχι πολύ επιτυχημένες. Το πολιτικό σύστημα που κομματάκι-κομματάκι στήναμε δεκαετίες τώρα εξύψωνε Παυλόπουλους και εξοστράκιζε Πεπονήδες. Απολύτως συνειδητά και ελεύθερα επιλέγαμε να μας εκπροσωπούν τσοχατζόπουλοι. Οι κυβερνήσεις που εκλέξαμε και οι αντιπρόσωποι που επιλέξαμε απέτυχαν συλλογικά, άλλες λιγότερο και άλλες περισσότερο, αλλά όλες μαζί ολοκληρωτικά και πλήρως. Η χώρα μας χρεωκόπησε. Ένα δυτικό κράτος με πρόσβαση σε φτηνό δανεισμό και όλες τις αγορές του κόσμου πτώχευσε. Δεν ήταν εύκολο, αλλά όλοι μαζί, ψηφοφόρoι και εκλεγμένοι εκπρόσωποί μας, το καταφέραμε.
Και το ερώτημα που τίθεται είναι: Όταν η δημοκρατική διαδικασία αποτυγχάνει λόγω ανεπάρκειας πολιτικού κριτηρίου των φορέων της, των πολιτών, τι κάνουμε; Πώς λύνεται αυτό το πρόβλημα; Κάποιος μπορεί να πει: “Καταργούμε τη δημοκρατική διαδικασία και την αντικαθιστούμε με κάτι άλλο, λιγότερο δημοκρατικό”. Ένας κακεντρεχής θα μπορούσε να υποστηρίξει ότι αυτό ακριβώς συμβαίνει τους τελευταίους μήνες.
Υπάρχει και μια άλλη λύση.
Το 2011 ο Αλεσάντρο Πλουκίνο και τέσσερις ακόμα επιστήμονες του Πανεπιστημίου της Κατάνιας δημοσίευσαν μια μελέτη (http://arxiv.org/abs/1103.1224) στην οποία μετρούσαν πόσο πιο αποδοτικό θα ήταν ένα κοινοβούλιο στο οποίο μέρος των βουλευτών ήταν επιλεγμένοι με κλήρωση από το γενικό πληθυσμό. Στα μοντέλα που έτρεξαν θεώρησαν ότι οι βουλευτές επιλέγουν να υπερψηφίσουν ή να καταψηφίσουν πολιτικές σύμφωνα με μια σειρά από κριτήρια, προσωπικά, κοινωνικά και κομματικά. Σε όλες τους τις μετρήσεις, η προσθήκη βουλευτών που έχουν επιλεγεί τυχαία από το γενικό πληθυσμό και όχι με εκλογική διαδικασία από το λαό, είχε ως αποτέλεσμα την αναβάθμιση της λειτουργίας του κοινοβουλίου, και ως προς την ποσότητα του νομοθετικού έργου, και ως προς την ωφέλεια του κοινωνικού συνόλου.
Το αποτέλεσμα δεν είναι καθόλου παράξενο, βεβαίως, ούτε και η ιδέα εκπροσώπων επιλεγμένων κατά τύχη είναι πρωτοποριακή ή πρωτότυπη. Εκτός από το προφανές παράδειγμα της αρχαίας Αθήνας, υπάρχουν και τα σύγχρονα σώματα ενόρκων σε διάφορες χώρες που αποτελούνται από τυχαία επιλεγμένους πολίτες, ενώ καμπάνιες και οργανώσεις που υποστηρίζουν μια αναπροσαρμογή των σύγχρονων δημοκρατιών στο πιο τυχαίο είναι κάμποσες ανά τον κόσμο.
Φανταστείτε όμως πώς θα ταίριαζε ένα τέτοιο σύστημα στον ελληνικό πολιτικό πολιτισμό.
Εδώ οι εκλογικές διαδικασίες έχουν αποδείξει ότι οι πολίτες δεν επιλέγουν τους καλύτερους ή τους πιο καταρτισμένους υποψηφίους, ή αυτούς που θέλουν και μπορούν να υλοποιήσουν πολιτικές για να πάει η χώρα παρακάτω. Αντίθετα, προτιμούν τους πολιτικούς που υπόσχονται την εξυπηρέτηση των άμεσα προσωπικών/συντεχνιακών συμφερόντων κάθε ψηφοφόρου, ή αυτούς που βλέπουν πιο συχνά στην τηλεόραση. Και, βεβαίως, παραδοσιακά ο Έλλην πολίτης μοιάζει να προτιμά να τον εκπροσωπεί κάποιος που του μοιάζει, παρά “ο καλύτερος”.
Θα μπορούσε να πει κανείς, λοιπόν, ότι αν οι Έλληνες βουλευτές επιλέγονταν τυχαία, δεν θα τα πήγαιναν χειρότερα από αυτούς που επιλέγει με σπουδή και σοφία ο λαός. Θα ήταν και κάπως δύσκολο, άλλωστε.
Φανταστείτε μια επόμενη Βουλή που θα αποτελείται κατά τα 2/3 από τους γνωστούς κομματικούς στρατούς -παύλα- τηλεπερσόνες και κατά το 1/3 από τυχαίους Έλληνες πολίτες. Πρώτα απ’ όλα, νομίζω ότι θα συμφωνείτε ότι οι διαφορές στο επίπεδο, στην παιδεία, στις ικανότητες και στην αισθητική ανάμεσα στις δυο ομάδες θα είναι μηδαμινές. Επίσης, οι τυχαίοι Έλληνες βουλευτές δεν θα είναι ούτε πιο “ψεκασμένοι”, ούτε πιο ανίκανοι ούτε πιο άσχετοι για τα πολιτικά θέματα από τους εκλεγμένους. Θα ήταν και κάπως δύσκολο, άλλωστε.
Η μία και μοναδική διαφορά των μεν από τους δε θα είναι η προέλευσή τους, η εξάρτησή τους από έναν κομματικό μηχανισμό, και η λαχτάρα της επανεκλογής τους. Είναι σημαντικές διαφορές, που θα καθιστούν την πολιτική συμπεριφορά των κληρωτών βουλευτών εντελώς διαφορετική, εν πολλοίς ανεξέλεγκτη, μα τελείως δημοκρατική.
Σκεφτείτε το λίγο.
Το να αρχίσουμε να επιλέγουμε τυχαίους Έλληνες από το δρόμο -μπορεί να κληρωθείτε εσείς, που διαβάζετε τώρα- για να μας εκπροσωπήσουν στη Βουλή, μάλλον δεν θα είχε χειρότερα αποτελέσματα από τις επιλογές που κάνουμε 40 χρόνια τώρα.
Θα ήταν και κάπως δύσκολο, άλλωστε.