Είχα γράψει κάποτε ένα βιβλίο εξηγώντας το ασφαλιστικό σε αρχάριους, ιδίως για να το καταλάβω ο ίδιος. Ισως γι’ αυτόν τον λόγο κάποιος μου έστειλε πρόσφατα την πρότασή του για την αναδιοργάνωση του συστήματος με την παράκληση να τη σχολιάσω.
Η πρόταση:
• Κατάργηση όλων των υφιστάμενων δικαιωμάτων σε σύνταξη.
• Ολοι οι Ελληνες, και οι ανασφάλιστοι άνω των 65, λαμβάνουν 500 ευρώ μηνιαίως χωρίς εισοδηματικά κριτήρια.
• Συνολικές εισφορές εργαζομένων – εργοδοτών 15% των αποδοχών.
• Κλαδικά – επιχειρησιακά και επαγγελματικά ταμεία, υφιστάμενα ή νέα, αυτοδιοικούνται και αυτοχρηματοδοτούνται και παύει οποιαδήποτε σχέση τους με το κράτος. Εισφορές σ’ αυτά εκπίπτουν από τον φόρο, με ανώτατο όριο. Συμμετοχή προαιρετική.
• Γενναία φορολογικά κίνητρα σε όσους ασφαλίζονται ιδιωτικά.
• Το νέο σύστημα αρχίζει αμέσως, δίχως μεταβατική περίοδο.
Για να αξιολογήσω την πρόταση χρησιμοποίησα διάφορα κριτήρια:
Βιωσιμότητα: Ναι. Η συνολική χρηματοδότηση του προτεινόμενου συστήματος θα κόστιζε περίπου 13 δισ., από τα οποία περίπου 5 δισ. ευρώ θα κάλυπταν οι εισφορές. Αρα η καθαρή επιβάρυνση του προϋπολογισμού θα ήταν 8 δισ. ευρώ, το μισό και λιγότερο απ’ ό,τι είναι τώρα. Από τη σκοπιά αυτή και ως ποσοστό του ΑΕΠ η δαπάνη αντέχεται μακροπρόθεσμα από τις οικονομικές μας δυνατότητες.
Αναπτυξιακό: Ναι. Η μείωση των εισφορών από τον τωρινό μέσο όρο περίπου 42% θα βοηθούσε την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων, θα οδηγούσε σε προσλήψεις και θα μείωνε το κίνητρο της εισφοροδιαφυγής. Η ελάφρυνση του προϋπολογισμού θα επέτρεπε στο κράτος να εκπληρώνει τις υποχρεώσεις του στην οικονομία και να αυξάνει τις δημόσιες επενδύσεις εκεί που οι πολλαπλασιαστές είναι υψηλοί. Ισως περίσσευε και κάτι για υγεία – παιδεία και άμυνα. Η αναπτυξιακή διάσταση θα ενίσχυε και τη βιωσιμότητα.
Δίκαιο: Οχι βέβαια, αλλά εδώ σηκώνει πολύ νερό. Ούτε το υπάρχον είναι δίκαιο γιατί διάφορες οργανωμένες ομάδες έχουν εκβιάσει ειδική μεταχείριση σε βάρος των υπολοίπων. Το προτεινόμενο μοιράζει αλλιώς την αδικία προτιμώντας τη βιωσιμότητα και την ανάπτυξη και ευνοεί τους νέους έναντι των ηλικιωμένων. Με τις διαδοχικές μειώσεις στις «υψηλές» συντάξεις πάντως, η ψαλίδα κλείνει και απαλύνει αρκετά το πρόβλημα. Ιδιαίτερα σκληρή είναι η πρόταση για συνταξιούχους κάτω των 65 που χάνουν τη σύνταξή τους.
Κοινωνικά ευαίσθητο: Ναι, εξασφαλίζει ένα ελάχιστο επίπεδο διαβίωσης σε όλους, ευνοώντας τους φτωχότερους.
Απλό στη διαχείριση: Ναι.
Πολιτικά εφαρμόσιμο: Οχι ακόμη. Για περίπου το 1/3 των συνταξιούχων το προτεινόμενο σύστημα θα ήταν οικονομικά σχεδόν αδιάφορο γιατί οι συντάξεις τους είναι κοντά στα 500 ευρώ. Είναι σαφώς ευνοϊκό για όσους είναι άνω των 65 και δεν παίρνουν καμία σύνταξη. Τιμωρεί λιγότερο ή πολύ τους υπόλοιπους και ιδίως ομάδες με ισχυρή πολιτική επιρροή. Για τον λόγο αυτό είναι απίθανο να το υιοθετήσει κάποια κυβέρνηση, τουλάχιστον πριν καταρρεύσει τελείως το τωρινό.
Η πρόταση στηρίζεται σε δύο παραδοχές. Η μία είναι ότι δεν γίνεται να ικανοποιηθούν ταυτόχρονα οι στόχοι, αφενός της διατήρησης της τωρινής μορφής του συστήματος και αφετέρου της βιωσιμότητάς του. Η άλλη παραδοχή είναι ότι η συνέχιση του ασφαλιστικού στην τωρινή του μορφή οδηγεί ολόκληρη την οικονομία της χώρας στην καταστροφή. Δεν έχει κανείς παρά να δει τη σχέση εργαζομένων προς συνταξιούχους
1:1.06 και την επιδείνωσή της από το 2000 για να καταλάβει.
Δυστυχώς, και τώρα ακόμη, η δημόσια συζήτηση για το ασφαλιστικό γίνεται ερήμην αριθμών και αναλογιστικών μελετών γιατί η παραδοχή των συμπερασμάτων τους θα οδηγούσε σε αποφάσεις με πολιτικό κόστος.
Συμφωνώ με τον φίλο μου ότι πλαστικές επεμβάσεις στο πτώμα του ασφαλιστικού είναι χαμένη υπόθεση αλλά, βρε αδερφέ, όχι και με χασαπομάχαιρο. Θα χρειαστεί κάποια μεταβατική περίοδος για τους θιγόμενους και άλλες ρυθμίσεις, όπως εισοδηματικά κριτήρια, ώστε να δοθεί χρόνος στην κοινωνία να συνηθίσει τη νέα πραγματικότητα.