Η διαφάνεια, η λογοδοσία και η ενίσχυση των θεσμών του κράτους δικαίου αποτελούν το πιο αποτελεσματικό ανάχωμα στην υπονόμευση της δημοκρατίας και της πολιτικής ζωής. Η καταπολέμηση της διαφθοράς και της διαπλοκής και ο πλήρης σεβασμός των δικαιωμάτων των πολιτών αποτελούν στοιχεία απαραίτητα για την επανάκτηση της εμπιστοσύνης της κοινωνίας προς τους θεσμούς και την επιστροφή της χώρας σε συνθήκες υγιούς οικονομικής ανάπτυξης. Η αντιμετώπιση όμως της διαφθοράς που αποσυνθέτει τον ιστό της οικονομικής ζωής του τόπου δεν μπορεί να αντιμετωπισθεί συστηματικά και αποτελεσματικά με μία στείρα ρητορική καταγγελίας του «απεχθούς και επονείδιστου» του φαινομένου. Το φαινόμενο της διαφθοράς και οι γκρίζοι δρόμοι της διαπλοκής αντιμετωπίζονται μόνο με συστηματική θεσμική οχύρωση της πολιτείας με μηχανισμούς διαφάνειας, ελέγχου και λογοδοσίας. Δυστυχώς τα εκτυφλωτικά φώτα του λαϊκισμού και ο αντικατοπτρισμός του πρίσματος των ΜΜΕ δεν έχουν επιτρέψει να καταγραφεί στη συνείδηση της κοινής γνώμης η πραγματικότητα της δημιουργίας πολλών θεσμικών μεταρρυθμίσεων που πραγματοποιήθηκαν τα τελευταία χρόνια, κατά τη διάρκεια της δημοσιονομικής κρίσης.
Η πολιτική επιρροή της ελληνικής σοσιαλδημοκρατίας λειτούργησε ως γενεσιουργός παράγοντας μιας σειράς μεταρρυθμίσεων που ενίσχυσε το θεσμικό οπλοστάσιο αποτελεσματικά. Ενδεικτικά:
• Το πρόγραμμα «Δι@ύγεια» που απέκτησε η Ελλάδα από το 2010 ως μία ολοκληρωμένη ηλεκτρονική βάση ελέγχου της δράσης της δημόσιας διοίκησης από κάθε πολίτη.
• Η ανοιχτή διακυβέρνηση (opengov. gr) και η δημόσια διαβούλευση, που από το 2009 αποτελούν τον επίσημο δίαυλο επικοινωνίας του πολίτη με το έργο της κυβέρνησης.
• Η ενίσχυση και η εμπέδωση της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, που δημιουργήθηκε με τον ν. 3979/2011 ως αναγκαίο νομοθετικό πλαίσιο για την εφαρμογή και την προώθηση της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης σε όλο το εύρος του δημόσιου τομέα.
• Ο εκσυγχρονισμός συστήματος δημοσίων συμβάσεων και προμηθειών, με τον ν. 4013/2011 που εισήγαγε στην Ελλάδα το πρώτο ηλεκτρονικό μητρώο δημοσίων συμβάσεων με αντικείμενο την εκτέλεση έργων, την προμήθεια προϊόντων ή την παροχή υπηρεσιών προς τον δημόσιο τομέα σε όλα τα στάδια ανάθεσης και εκτέλεσής τους.
• Η Ενιαία Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων, που συστήθηκε με τον ν. 4013/2011 και η οποία έχει σκοπό την ανάπτυξη και προαγωγή της εθνικής στρατηγικής, πολιτικής και δράσης στον τομέα των δημοσίων συμβάσεων.
• Η ηλεκτρονική συνταγογράφηση (e-prescription), που υλοποιήθηκε με τον ν. 3892/2010, μία κρίσιμη μεταρρύθμιση στους τομείς της υγείας και της κοινωνικής ασφάλισης, που αξιοποιεί τις νέες τεχνολογίες ως μέσο για τον εκσυγχρονισμό των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας.
• Ο καθορισμός και ο έλεγχος εκλογικών δαπανών στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, που θεσπίστηκε με τον ν. 3870/2010.
• Η αναμόρφωση του καθεστώτος ποινικής ευθύνης μελών της κυβέρνησης, με τον ν. 3961/2011 που συνέτεινε καθοριστικά στην άμβλυνση των ανισοτήτων που προέκυπταν από την εφαρμογή του άρθρου 86 του Συντάγματος για την ποινική ευθύνη των υπουργών.
• Η αυστηροποίηση νομοθεσίας και η επιτάχυνση της ποινικής διαδικασίας για τη διαφθορά υπουργών, δημοσίων αξιωματούχων και υπαλλήλων, με τον ν. 4022/2011.
• Η άρση τραπεζικού και φορολογικού απορρήτου, που θεσπίστηκε με τον ν. 4022/2011, ώστε οι δικαστικές και εισαγγελικές Αρχές να μπορούν να διατάξουν την άρση του φορολογικού, τραπεζικού και χρηματιστηριακού απορρήτου, το άνοιγμα θυρίδων, καθώς και την απαγόρευση κίνησης λογαριασμών.
• Οι οικονομικοί εισαγγελείς και οι εισαγγελείς κατά της διαφθοράς, που συστάθηκαν με τον ν. 3943/2011 και τον ν. 1022/2011, με αποστολή να καθοδηγούν και να συντονίζουν τη δράση των αρμόδιων διωκτικών και ελεγκτικών οργάνων.
• Ο εκσυγχρονισμός και η επιτάχυνση της ποινικής δικαιοσύνης που αποτελεί βασική προϋπόθεση για την καταπολέμηση της διαφθοράς.
• Η Αρχή Καταπολέμησης της Νομιμοποίησης Εσόδων από Εγκληματικές Δραστηριότητες, που θεσπίστηκε ως ανεξάρτητη αρχή με τον νόμο 3932/2011.
• Το Γενικό Εμπορικό Μητρώο (ΓΕΜΗ) και τα ηλεκτρονικά τηρούμενα στοιχεία του που αποτελεί σημαντικό παράγοντα διαφάνειας, ασφάλειας και αξιοπιστίας των συναλλαγών.
Υποχρέωση της κυβέρνησης λοιπόν είναι να αναγνωρίσει το θεσμικό έργο των προηγούμενων κυβερνήσεων και να το ενισχύσει με υλικοτεχνικές υποδομές και εξειδικευμένο προσωπικό προκειμένου να παραχθούν απτά και άμεσα αποτελέσματα προς όφελος της κοινωνίας και της οικονομίας.
Γιατί το δήθεν ηθικό πλεονέκτημα της πρώτης ή δεύτερης φοράς αριστεράς ενεργεί εν τέλει ως «φερετζές» της αδράνειας της κυβερνητικής λειτουργίας στον τομέα των μεταρρυθμίσεων.
* Ο κ. Νικόλας Κανελλόπουλος είναι δικηγόρος – πρώην γενικός γραμματέας υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας & Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.