Πολλά μπορεί να προσάψει κανείς στην Ευρωπαϊκή Ενωση, στην Τουρκία, στις ξένες δυνάμεις, στο καθεστώς στη Συρία, στο Ισλαμικό Κράτος και σε άλλους ακόμη για την προσφυγική κρίση. Αυτό όμως δεν αναιρεί τις ευθύνες του ελληνικού κράτους να διαχειρισθεί τον σχετικά μικρό αριθμό των προσφύγων και μεταναστών που βρίσκονται αυτή τη στιγμή εγκλωβισμένοι στη χώρα. Πόσο μάλλον, που η συμφωνία της Ε.Ε. με την Τουρκία στην ουσία αναγνωρίζει το τετελεσμένο των κλειστών συνόρων. Η κυβέρνηση μπορεί να προσπαθήσει να ξανανοίξουν τα σύνορα σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αλλά μέχρι να το καταφέρει έχει την άμεση ευθύνη κάθε πολιτείας που θέλει να λέγεται οργανωμένη: να προστατέψει τη ζωή των απελπισμένων ανθρώπων που βρίσκονται στο έδαφός της.
Οταν λοιπόν ο καταυλισμός της Ειδομένης είναι, σύμφωνα με κυβερνητικά χείλη, για 2.500 άτομα και σε αυτόν συνωστίζονται 12.000, η ευθύνη για τη διαχείριση της απειλής μιας υγειονομικής βόμβας είναι ελληνική. Και αν δεν υπάρχουν πόροι ή δυνατότητες να βελτιωθούν οι υποδομές εκεί, τότε η λύση είναι η μεταφορά των προσφύγων σε κέντρα υποδοχής. Αλλωστε, αυτή είναι και η διεθνώς αποδεκτή διαδικασία: οι πρόσφυγες να προωθούνται σε κέντρα φιλοξενίας, όχι να κυκλοφορούν και να εγκαθίστανται κατά το δοκούν ανά την επικράτεια.
Η βοήθεια των πολιτών, η προσφορά των εθελοντών και η δραστηριοποίηση των ΜΚΟ έχουν έως έναν βαθμό καλύψει τις αδυναμίες του κράτους, αλλά έχουν φτάσει στα όριά τους. Δεν μπορούν να χαράξουν εθνική στρατηγική, ούτε να διασφαλίσουν την ασφάλεια και τη δημόσια υγεία.
Οποιος πιστεύει ότι η δυστυχία στα σύνορα θα αλλάξει την πολιτική των Σκοπίων– η καλή πίστη των οποίων προς την Ελλάδα είναι γνωστό πόσο χαμηλά βρίσκεται– είναι γελασμένος. Το έδειξε άλλωστε καθαρά το περιστατικό των εκατοντάδων ανθρώπων που προχώρησαν χιλιόμετρα και διέσχισαν αφρισμένα ποτάμια για να περάσουν τα σύνορα, αλλά κατέληξαν να προωθούνται πάλι πίσω από τις γειτονικές αρχές.
Σίγουρα, η ευρωτουρκική συμφωνία είναι μία προβληματική απόπειρα διαχείρισης του προβλήματος, αλλά για την Ελλάδα τουλάχιστον είναι καλύτερη από την εναλλακτική που προωθούσε ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Ντόναλντ Τουσκ. Αυτή θα αναγνώριζε ως μέρος της λύσης το κλείσιμο των συνόρων και θα ζητούσε από την Τουρκία να δέχεται πίσω μόνο τους παράτυπους μετανάστες. Ολοι οι πρόσφυγες που διεκδικούν άσυλο στις χώρες της Ε.Ε. θα έμεναν προσωρινά στην Ελλάδα και στην Ιταλία. Η ελληνική κυβέρνηση δεν θέλει κάτι τέτοιο, καθώς εκτιμά ότι η Ελλάδα θα μετατραπεί σε ατέλειωτο στρατόπεδο ψυχών.
Αλλά και η παρούσα συμφωνία, η οποία προβλέπει την ανταλλαγή των Σύρων από τα ελληνικά νησιά με όσους λαμβάνουν άσυλο στην Τουρκία, σκοντάφτει σε ζητήματα εφαρμογής. Ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών Νίκος Ξυδάκης τόνισε χθες στις Βρυξέλλες ότι η ανταλλαγή δεν πρέπει να καταλήξει ένα διμερές ζήτημα, σημειώνοντας το διαχειριστικό πρόβλημα της καταγραφής των αιτήσεων ασύλου. Ζήτησε μάλιστα ένα κοινό Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασύλου για να αντιμετωπισθεί το ζήτημα. Με δεδομένο το σημερινό κλίμα στην Ευρώπη, αυτό θα πάρει χρόνο – αν επιτευχθεί ποτέ. Αντίθετα, η ευρωπαϊκή συμφωνία προβλέπει τη βοήθεια του Frontex, την οποία καλούνται να ενισχύσουν όλα τα μέλη της Ε.Ε. Αυτή θα πρέπει να είναι η προσπάθεια της κυβέρνησης σε ευρωπαϊκό επίπεδο, να συγκεκριμενοποιήσει τη στήριξη που υπόσχεται η συμφωνία για την Ελλάδα και να λάβει όση περισσότερη ευρωπαϊκή βοήθεια μπορεί, όσο γίνεται πιο άμεσα. Σε εσωτερικό επίπεδο, πρέπει να εκκενώσει το συντομότερο την Ειδομένη και να προωθήσει τους μετανάστες σε αξιοπρεπή κέντρα φιλοξενίας.
Η διαπίστωση ότι η Ε.Ε. διέρχεται μία καθολική κρίση με αιχμή το προσφυγικό είναι σωστή. Και οι εκτός Ε.Ε. γείτονές μας με τη στάση τους δυστυχώς επιτείνουν το πρόβλημα, θέτοντας σε κίνδυνο τις ζωές των προσφύγων. Αλλά αυτός είναι ένας ακόμη λόγος να αναλάβουμε τις ευθύνες μας, και να δράσουμε ως ευρωπαϊκή και ευνομούμενη πολιτεία.