Το δόγμα Ομπάμα

4' 9" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Ο​​ι προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ έχουν προγραμματιστεί για την Τρίτη 8 Νοεμβρίου 2016. Το πρόσωπο που θα εκλεγεί εκείνη την ημέρα αναλαμβάνει την εξουσία στις 20 Ιανουαρίου του 2017. Τότε κλείνει και επίσημα η θητεία του πρώτου Αφροαμερικανού προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών. Σε ένα εμπεριστατωμένο άρθρο του στο περιοδικό «Ατλάντικ» (Jeffrey Goldberg, «The Obama Doctrine», The Atlantic, April 2016), ο συγγραφέας του υποστηρίζει ότι ο απερχόμενος Αμερικανός πρόεδρος θα αφήσει βαθιά τα ίχνη του στην ιστορία της περιόδου της παντοδυναμίας των Ηνωμένων Πολιτειών μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Διότι με το «δόγμα Ομπάμα», όπως το αποκαλεί, η Αμερική αφήνει πίσω της τον ρόλο της «υπερδύναμης» και του μονομερισμού στις αποφάσεις και επιλέγει το προφίλ της «μεγάλης δύναμης» του πολυμερισμού και της διπλωματίας. Κατά τον συγγραφέα, ο Ομπάμα με μια του απόφαση της τελευταίας στιγμής, στις 30 Αυγούστου του 2013, «απελευθερώθηκε» από τα αυτοματοποιημένα σχέδια μονομερών στρατιωτικών επεμβάσεων των ΗΠΑ στη στρατηγική περιοχή της ευρύτερης Μέσης Ανατολής.

Αυτό που προσπαθεί να αφήσει πίσω του ως κληρονομιά ο Ομπάμα είναι η εγκατάλειψη του λεγόμενου Washington playbook. Δηλαδή, ενός σχεδίου αυτόματης στρατιωτικής δράσης, όπως εφαρμόστηκε στις περιπτώσεις της αμερικανικής εισβολής στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ. Και εδώ θα υπενθύμιζα και τους παλαιότερους αμερικανικούς πολέμους στην Κορέα και στο Βιετνάμ. Με άλλα λόγια, το δόγμα Ομπάμα υπαγορεύει τους εξής κανόνες: μην αρχίζεις βομβαρδισμούς, εισβολές και μακροχρόνια κατοχή στο όνομα της αξιοπιστίας (credibility), πάτησε φρένο στην αυτονομία της εκτελεστικής εξουσίας από την κοινοβουλευτική και –απλά– μην ξεκινάς άλλον ένα αμερικανικό πόλεμο στη Συρία ή στο Ιράν πριν αποσυρθείς από τα ασταθή πεδία των εμφύλιων μαχών στο Αφγανιστάν και το Ιράκ. Ταυτοχρόνως, ο Ομπάμα έχει ανοίξει διστακτικά και την προοπτική κοινής δράσης με τη Ρωσία του Βλαντιμίρ Πούτιν ώστε να εξασφαλιστεί η αποδοχή από τις Αρχές του Ιράν της μη απόκτησης χημικών και πυρηνικών εξοπλιστικών προγραμμάτων. Βεβαίως, ο συγγραφέας Τζέφρεϊ Γκόλντμπεργκ αναφέρεται σε επικριτικό απόφθεγμα της κ. Χίλαρι Κλίντον, που πιθανότατα θα διαδεχθεί τον Ομπάμα στην εξουσία, ως εξής: «Εάν δηλώσεις ότι θα χτυπήσεις, πρέπει να χτυπήσεις. Δεν έχεις άλλη επιλογή». Για τη Χίλαρι, πρέπει πάση θυσία να προστατεύεται η αξιοπιστία της αμερικανικής υπερδύναμης. Αλλά δεν φτάσαμε ακόμη στον χρόνο των εύκολων προβλέψεων για τις αμερικανικές εκλογές του Νοεμβρίου.

Σε μια ιδιαίτερα θετική (μέχρι στιγμής) αποτίμηση της προεδρίας Ομπάμα, πρέπει να αναφέρουμε τα εξής:

1. Ιστορικής σημασίας ομαλοποίηση των διπλωματικών σχέσεων με την κομμουνιστική Κούβα.

2. Συμφωνία του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή και το φρένο στην υπερθέρμανση του πλανήτη.

3. Συμφωνία οικονομικής συνεργασίας δώδεκα εταίρων –με προοπτική ουσιαστικής διεύρυνσης– από τις δύο πλευρές του Ειρηνικού Ωκεανού (TPPA).

4. Συμφωνία για την αποπυρηνικοποίηση του Ιράν που προϋποθέτει συντονισμό κινήσεων με τη Ρωσία κατά την περίοδο της εφαρμογής της.

Και όλα τα παραπάνω γίνονται με τη συνεχιζόμενη στήριξη της εδαφικής ακεραιότητας του Ισραήλ και τη διαιώνιση της ειδικής σχέσης της υπερδύναμης με τον παραδοσιακό της σύμμαχο (από την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ το 1948). Τέλος, αξίζει να τονίσουμε ότι ο Ομπάμα αποφεύγει με κάθε τρόπο την ταμπέλα του ιδεαλιστή και χτίζει το προφίλ ενός σύγχρονου και προσαρμοσμένου στις νέες συνθήκες πραγματιστή. Τα πρότυπά του συμπεριλαμβάνουν τις συμπεριφορές των Αμερικανών προέδρων Αϊζενχάουερ, Κάρτερ, Μπους (πατέρα) και Μπιλ Κλίντον.

Στον μεταμοντέρνο σχεδιασμό (τύπου Ομπάμα) της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, κυρίαρχες είναι πέντε προτεραιότητες:

1. Η προστασία του περιβάλλοντος με ταυτόχρονα την αποφυγή της κλιματικής αλλαγής.

2. Αντιμετώπιση ανορθόδοξων κρουσμάτων τρομοκρατίας (κυρίως προερχόμενων από ακραίες οργανώσεις ισλαμιστών), με έμφαση στις δραστηριότητες ενισχυμένων και συνεργαζόμενων μυστικών υπηρεσιών και με πρότυπο τις διεθνείς συνεργασίες του παρελθόντος για την καταπολέμηση της πειρατείας και της δουλεμπορίας.

3. Αποδοχή του δόγματος της πρόληψης τριτοκοσμικών συγκρούσεων και εμφύλιων συρράξεων, οι οποίες δημιουργούν χιλιάδες πρόσφυγες και μετανάστες και απειλούν την αντοχή και τη συνοχή των ανεπτυγμένων Δημοκρατιών στον Βορρά του πλανήτη.

4. Διατήρηση της παραδοσιακής συνεργασίας με αναπτυγμένες περιοχές του παγκόσμιου δημοκρατικού τόξου στη Βόρεια Αμερική και των ανερχόμενων οικονομιών (Ρωσίας, Κίνας, Ινδίας, Βραζιλίας, Νότιας Αφρικής και άλλων).

5. Στρατηγική οικονομικής ενίσχυσης των φτωχότερων περιοχών σε Αφρική, Ασία και Λατινική Αμερική για την αποφυγή συρράξεων που θα δημιουργήσουν ακόμη μεγάλα κύματα προσφυγικής απόγνωσης.

Συμπερασματικά, οι αμερικανικές εκλογές του Νοεμβρίου θα αποδειχθούν κομβικής σημασίας. Στη χειρότερη περίπτωση, η εκλογή του Ρεπουμπλικανού Ντόναλντ Τραμπ στην προεδρία της μεγαλύτερης οικονομικής δυνάμεως του κόσμου θα καταλήξει στην απομόνωση της Αμερικής – με συρματοπλέγματα και τείχη στον περίγυρό της, με ρατσιστικές καταγγελίες και χιλιαστική ρητορική της ηγεσίας της (ένα φαινόμενο που θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε καταγγελτικό αυτοαπομονωτισμό). Σε μια ενδιάμεση περίπτωση, η εκλογή της Χίλαρι Κλίντον θα σπάσει το πολιτικό φράγμα εναντίον των γυναικών στην προεδρία, αλλά κατά πάσα πιθανότητα θα επαναφέρει τις Ηνωμένες Πολιτείες σε πολιτικές μονομερών επεμβάσεων στον τόσο ταραγμένο χώρο της Μέσης Ανατολής ή σε άλλα σημεία του κόσμου. Τέλος, η λιγότερο πιθανή ανάδειξη του Μπέρνι Σάντερς στη θέση του υποψηφίου του Δημοκρατικού Κόμματος και η επικράτησή του στις προεδρικές εκλογές θα είναι η αναπάντεχη εκλογή ενός σοσιαλδημοκράτη ευρωπαϊκού τύπου στην κορυφή της αμερικανικής πολιτικής ιεραρχίας. Αλλά… είναι ακόμη πολύ νωρίς για ασφαλείς προβλέψεις!

* Ο κ. Θεόδωρος Κουλουμπής είναι ομότιμος καθηγητής Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή