Η λέξη αποσβολωμένος («εκείνος που έχει εκπλαγεί από κάτι και παραμένει άφωνος, μαρμαρωμένος – ίσως ως έννοια συνδέεται με τη μοίρα του διαπομπευόμενου, ίσως όμως και με του ατόμου που χρησιμοποιεί κάπνα ως μάσκα και παραλλαγή προκειμένου να παραμονεύσει στο σκοτάδι», λέει ένα ηλεκτρονικό λεξικό) προέρχεται από τη λέξη «ασβόλη» που σημαίνει αιθάλη, καπνιά, φούμο. Δεν το γνώριζα, ομολογώ.
Διάβασα την «ασβόλη» στο χθεσινό σχόλιο του Κώστα Λεονταρίδη, ο οποίος έδινε και την εξήγησή της, καθώς είναι αρχαία λέξη που δεν χρησιμοποιείται στην καθομιλουμένη. Καθώς προ ημερών έλαβα μια πρόσκληση από ένα σχολείο να συμμετάσχω σε ημερίδα επαγγελματικού προσανατολισμού τελειοφοίτων για το επάγγελμα του δημοσιογράφου (έχει και τα τυχερά του να είσαι εκπαιδευτικός συντάκτης), η συγκεκριμένη επιλογή λέξης και η παράθεση της εξήγησής της από τον Κώστα Λεονταρίδη δίνουν έναυσμα συζήτησης.
Πόσοι γνωρίζουμε ότι το «αποσβολωμένος» προέρχεται από την «ασβόλη» και πόσο εύκολο είναι να το μάθουμε σήμερα από ένα δημοσιογραφικό κείμενο; Κατά πόσον ένας δημοσιογράφος οφείλει να δημιουργεί νέα πεδία αναζήτησης στον αναγνώστη, ακροατή, τηλεθεατή (σε επιστημονικό, γλωσσικό, πολιτισμικό επίπεδο); Εχει αυτή την κατάρτιση ο μέσος δημοσιογράφος; Και πόσο «αντιεμπορική» είναι μια ελιτίστικη χρήση της γλώσσας αντί να… πουλάμε μασημένη τροφή διανθισμένη από τσιτάτα;
Το θέμα της παιδείας διατρέχει οριζόντια την ανάπτυξη σε όλα τα επίπεδα μιας κοινωνίας και είναι στρουθοκαμηλισμός να μην παραδεχόμαστε στην Ελλάδα –και ειδικά εμείς οι δημοσιογράφοι με τη διπλή ιδιότητα του παραγωγού και του καταναλωτή του δημοσιογραφικού προϊόντος– ότι η μαζικοποίηση της εκπαίδευσης μεταπολιτευτικά έχει πλήξει όλες τις εκφάνσεις του δημόσιου λόγου, άρα και εκείνου των ΜΜΕ.
Η υποβάθμιση του δημοσιογραφικού λειτουργήματος ξεκίνησε από την «τεχνικοποίησή» του μέσα από τις σχολές των ΜΜΕ, στις οποίες βρήκαν στέγη –διατί να το κρύψωμεν;– και κάποιοι με… αχαλίνωτο ego που ήθελαν να περιφέρουν σε σαλόνια τους πανεπιστημιακούς τίτλους τους. Και για τους σοβαρούς πανεπιστημιακούς που ίσως σπεύσουν να θιγούν, να διευκρινίσω ότι το ζήτημα δεν είναι πως οι σχολές ΜΜΕ των πανεπιστημίων διδάσκουν στους φοιτητές πολλά «άχρηστα» (ας μη μιλήσουμε για την κατάσταση στα διάφορα ΙΕΚ). Ωστόσο, ουδείς ψέλλισε στους 18χρονους πως οι περισσότεροι καλοί δημοσιογράφοι δεν έχουν σπουδάσει… Μedia, αλλά έχουν ξεκινήσει με σπουδές σε πεδία με βαρύ αποτύπωμα στη διαμόρφωση του ανθρώπινου πολιτισμού.
Ευρύτερα, η μεταπολιτευτική ελληνική κοινωνία θαμπωμένη από τα λούσα της προβολής μιας δανεικής ευμάρειας ξέχασε πως για την επιτυχία απαραίτητη είναι η σκληρή δουλειά, η οποία κουράζει χέρια, πρόσωπο και σκέψη όπως (ίσως) η ασβόλη. Πίστεψαν πολλοί πως με το make-up της τηλεόρασης όλα γίνονται πιο εύκολα…