Οι τελευταίες εβδομάδες σηματοδότησαν το τέλος της μεταστροφής του ΣΥΡΙΖΑ από κόμμα αντίδρασης σε κόμμα εξουσίας. Το άγχος για τη δόση επέφερε εντυπωσιακές, ενίοτε ακραίες κινήσεις συμβιβασμού, παρ’ όλον τον βερμπαλισμό και τις αριστερές κορώνες. Η πρόθεση είναι σαφής: Η μεσοπρόθεσμη παραμονή στην εξουσία, ό,τι και αυτό να συνεπάγεται. Καίτοι πολλές συνιστώσες του ΣΥΡΙΖΑ συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν τα υπαρξιακά τους ερωτήματα, καίτοι συγκεκριμένοι υπουργοί συνεχίζουν τον κλεφτοπόλεμο με τις πολιτικές της ίδιας της κυβέρνησης, η κατεύθυνση έχει αλλάξει.
Προφανώς οι συνήθειες των κομματικών στελεχών θα αργήσουν να προσαρμοστούν. Ολοι προσπαθούν να τραβήξουν το σκοινί όσο μπορούν, διορίζοντας φίλους και «ημετέρους» και απευθυνόμενοι στα κομματικά τους ακροατήρια. Παρ’ όλα αυτά, τώρα που κοπάζει το μέτωπο της αναδιάρθρωσης χρέους, με την τακτική ήττα της κυβέρνησης, μοιραίως η έμφαση γυρνά στην πραγματική οικονομία και στην περιβόητη ανάπτυξη – ή τουλάχιστον στην καθημερινότητα των πολιτών. Ο ΣΥΡΙΖΑ, εκών ή άκων, εστιάζει στη λειτουργία της οικονομίας, όσο τουλάχιστον του επιτρέπουν οι ιδεοληψίες του.
Τι μπορούμε να περιμένουμε; Το σενάριο της κατάρρευσης της κυβέρνησης το φθινόπωρο παραμένει, αλλά η παραμονή των ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ φαίνεται πιθανότερη. Με δεδομένη την ικανότητα της κυβέρνησης να περνά νομοσχέδια-ταμπού, ειδικά στο εργασιακό, ίσως η βραχυπρόθεσμη παραμονή της να καταστεί επωφελής, περισσότερο για τη Ν.Δ. Αυτό που προξενεί προβληματισμό είναι η στάση της Ν.Δ. Είναι σαφές ότι η κυβέρνηση έχει προωθήσει ένα λανθασμένο μείγμα πολιτικής και έχει δείξει ότι έχει τραγικές ανεπάρκειες λειτουργίας. Η αντιπολίτευση υψηλών τόνων είναι εύκολο να παρασυρθεί σε έναν ανταγωνισμό απαξιωτικών αναφορών που λίγα θα επιτύχουν και που μάλλον θα εντείνουν την καχυποψία των πολιτών προς τους «πολιτικούς» εν γένει.
Αυτό το καλοκαίρι είναι εξαιρετικά σημαντικό στη θέσπιση των όρων της μεταμνημονιακής πολιτικής αντιπαράθεσης. Με δεδομένη την εξ ανάγκης αλλαγή πλεύσης της κυβέρνησης, ο τρόπος με τον οποίο θα πολιτευθεί ο κ. Μητσοτάκης μπορεί να είναι καταλυτικός. Ο κ. Μητσοτάκης βρίσκεται μπροστά στις επικίνδυνες (παλαιοκομματικές) σειρήνες που εμμένουν στην όξυνση και στην άμεση, επιτακτική απαίτηση εκλογών.
Κάτι τέτοιο θα απεμπολούσε τη δυνατότητα να αξιοποιηθεί το νέο πολιτικό σκηνικό, και κυρίως στη δυνατότητα ριζικής ανανέωσης του τρόπου με τον οποίο αποτιμούμε τους πολιτικούς και τα κόμματα. Η προτεραιότητα του κ. Μητσοτάκη, αλλά και της ελάσσονος αντιπολίτευσης, πρέπει να είναι η θέσπιση συγκεκριμένων προτάσεων για τα προβλήματα της χώρας και η ανάλυση των επιλογών που έχουμε ως κοινωνία και ως οικονομία, η αποδόμηση του κρατικιστικού μοντέλου που καταρρέει και η συγκεκριμενοποίηση των εναλλακτικών. Δεδομένης της προσήλωσης της κοινωνίας μας στο «κράτος πατερούλη», της υποκρισίας για τον ρόλο του θεμιτού κέρδους και του φόβου για μεταρρυθμίσεις, θα χρειαστεί συνεπής δουλειά.
Η έμφαση στην ανάπτυξη, τόσο από την κυβέρνηση όσο και από (σχεδόν) σύμπασα την αντιπολίτευση θα μπορούσε επιτέλους να σηματοδοτήσει τη συζήτηση για τα πραγματικά μας διλήμματα, αντί για κούφιες ρητορείες. Για να γίνει αυτό, θα χρειαστεί να εστιάσουμε σε συγκεκριμένα στοιχεία και σε κοινά αποδεκτούς δείκτες απόδοσης. Θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε πεδία πολιτικής τα οποία να πάρουμε ένα ένα, κοιτώντας τα στοιχεία και εξηγώντας ποια θα είναι τα αποτελέσματα των πολιτικών που προτείνονται εκατέρωθεν. Εφόσον συμφωνούμε πλέον στο γενικό περίγραμμα της οικονομικής και γεωπολιτικής κατεύθυνσης, αντί να μιλάμε για βέρους και γιαλαντζί μνημονιακούς, θα πρέπει πλέον να εστιάζουμε στο πώς οργανωνόμαστε ως κράτος.
Μια τέτοια μεταστροφή του πολιτικού λόγου δεν θα είναι απλή. Θα απαιτήσει υπομονή και έμφαση σε όσα πομφόλυγες επαγγελματίες πολιτικοί αποφεύγουν όπως ο διάβολος το λιβάνι: στοιχεία και εμπεριστατωμένη ανάλυση. Αυτή θα πρέπει να απαιτήσει η αντιπολίτευση. Ο ρόλος της δεν είναι να δείξει φωναχτά ότι η κυβέρνηση είναι κακή, αλλά να πείσει ότι, εάν η κυβέρνηση πράττει άλογα αναφορικά με την ανάπτυξη, υπάρχει άλλος, μετρήσιμος τρόπος. Τα λόγια δεν αρκούν. Δεν φτάνει να κατηγορεί κανείς έναν πολιτικό ηγέτη ως ψεύτη. Πρέπει να τεκμηριώνει τις επιδόσεις κάθε πτυχής της κυβέρνησης.
Εστιάζοντας στα συγκεκριμένα, οι παραλογισμοί του σημερινού προγράμματος (ειδικά στο ασφαλιστικό και το φορολογικό) και οι δραματικές ανεπάρκειες στην αναμόρφωση της δημόσιας διοίκησης ή οι εγκληματικοί αναχρονισμοί στην ανώτατη παιδεία θα καταφανούν. Θα φανεί, π.χ., ότι η αύξηση του ΦΠΑ στο 24% και το νέο σύστημα εισφορών θα αυξήσουν τον κίνδυνο φοροδιαφυγής και εισφοροδιαφυγής και ότι αυτό δεν θα βλάψει μόνο το δημόσιο ταμείο, αλλά και θα τιμωρήσει όσους είναι συνεπείς. Και ότι οι εταιρείες που μπορούν με μεγαλύτερη ευκολία να φοροδιαφεύγουν είναι οι μικρότερες και (δυστυχώς) λιγότερο παραγωγικές εταιρείες. Αρα θα φανεί ότι η πολιτική αυτή θα περιορίσει τελικώς την ανταγωνιστικότητα και την ανάπτυξη.
Η έμφαση θα πρέπει να είναι στα στοιχεία, στην απλότητα της εξήγησης και στη θελκτικότητα της αφήγησης και στη διάρθρωση μιας σαφούς εναλλακτικής. Ο κίνδυνος του να αρχίσει η αντιπολίτευση και πάλι να χαϊδεύει αυτιά και να υπόσχεται, να αρνείται και να κατηγορεί είναι ορατός. Οσο παράδοξο και να φαίνεται, θα είναι μακράν αποτελεσματικότερο να βρεθούν πεδία σύγκλισης σήμερα στην πολιτική σκηνή και να τεθούν οι διαφορές ως διακριτές επιλογές, κάποιες εκ των οποίων μπορούν να γεφυρωθούν. Σε μια κοινωνία κουρασμένη και στα όρια της επιβίωσης, το φετινό καλοκαίρι πρέπει να εστιαστεί στην αναδόμηση της σχέσης εμπιστοσύνης των πολιτών προς τους πολιτικούς, όχι στην ένταση. Μιας και συμφωνούμε πλέον ότι το ζητούμενο είναι η ανάπτυξη, ας δούμε πώς μπορούμε να την υποστηρίξουμε, συγκεκριμένα, εκπαιδεύοντας τους εαυτούς μας και τα κόμματα σε μια πιο ορθολογική, τεκμηριωμένη ανάλυση – και όχι σε πράσιν’ άλογα.
* Ο κ. Μιχ. Γ. Ιακωβίδης κατέχει την έδρα Επιχειρηματικότητας και Καινοτομίας Sir Donald Gordon στο London Business School και είναι visiting scholar στη New York Fed.