Σε περίοδο ιστορικών αλλαγών όπως αυτή, ο πολιτικός χρόνος επιταχύνεται και οι δυναμικές της πολιτικής αντιπαράθεσης εμφανίζονται με μεγαλύτερη σαφήνεια απ’ ό,τι τις βλέπουμε συνήθως. Στην καθημερινή τριβή στην Ελλάδα, στο δημοψήφισμα των Βρετανών και στις προεδρικές εκλογές των Ηνωμένων Πολιτειών –για να αναφερθούμε μόνο σε τρία σημαντικά ζητήματα των ημερών– διαπιστώνουμε ότι αντί για αξιόπιστη ανάλυση των γεγονότων και συναίνεση στην αναζήτηση λύσεων, κυριαρχούν ψεύτικα διλήμματα, τα οποία αποκλείουν τη σωστή διαχείριση των προκλήσεων.
Από τη μία πλευρά στέκονται όσοι λένε «Δεν υπάρχει άλλη επιλογή» (το διάσημο «There is no alternative» της Μάργκαρετ Θάτσερ), από την άλλη, αυτοί που επιδιώκουν «Οτιδήποτε άλλο εκτός απ’ αυτό». Επιφανειακά, η μία πλευρά δεν έχει καμία σχέση με την άλλη, αφού εκπροσωπούν δύο εντελώς διαφορετικές αντιλήψεις. Μια βαθύτερη ματιά, όμως, δείχνει ότι οι υπέρμαχοι της μιας ή της άλλης πλευράς συχνά χρησιμοποιούν επιχειρήματα και αντιλήψεις των αντιπάλων.
Ας δούμε παραδείγματα. Στην Ελλάδα, το άθροισμα «Αγανακτισμένων», αντιμνημονιακών δυνάμεων και της γενικής απόρριψης του «συστήματος» αποτελεί κλασική έκφραση του «Οτιδήποτε άλλο εκτός απ’ αυτό». Η δυναμική διαμαρτυρία των ετερόκλητων ομάδων οδήγησε τον ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία, όπου, αφού φλέρταρε με την ανατροπή της πορείας της Ελλάδας, ο βασικός ευνοούμενος της αντίληψης ότι όλα πρέπει να αλλάξουν, ξαφνικά «απαλλοτρίωσε» τα επιχειρήματα του στρατοπέδου τών «Δεν υπάρχει άλλη επιλογή». Τώρα, η Νέα Δημοκρατία και άλλες δυνάμεις που παραδοσιακά εκφράζουν την ανάγκη η Ελλάδα να συνεχίσει την ευρωπαϊκή πορεία της (και είχαν υποστεί το κόστος), υιοθετούν το σλόγκαν «Οτιδήποτε άλλο εκτός απ’ αυτό» – όπου το «αυτό» εννοεί την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ. Η πολιτική αντιπαράθεση διεξάγεται πάνω στον άξονα της έντασης μεταξύ αυτών των δύο θέσεων, με τους πρωταγωνιστές να αλλάζουν θέση και επιχειρήματα όπως τους βολεύει.
Στη Βρετανία, οι οπαδοί του Brexit υπερβάλλουν και ως προς τα προβλήματα της σημερινής Ευρώπης και ως προς τα οφέλη μιας «ανεξάρτητης» πορείας, για να αναφωνήσουν «Οτιδήποτε άλλο εκτός απ’ αυτό», εννοώντας την παραμονή στην Ε.Ε. Το τι πράγματι θα ακολουθήσει το ενδεχόμενο της εξόδου δεν τους απασχολεί, αρκεί να κερδίσουν την αντιπαράθεση, εκμεταλλευόμενοι τις ετερόκλητες πηγές δυσαρέσκειας που βρίσκει κανείς σε κάθε χώρα. Οι οπαδοί της παραμονής της Βρετανίας στην Ε.Ε. διαθέτουν περισσότερα επιχειρήματα απ’ όσα οι αντίπαλοί τους· ισχυρίζονται ότι δεν υπάρχει άλλη επιλογή από τη συμπόρευση με την υπόλοιπη Ευρώπη, προκειμένου να αποφευχθούν εξελίξεις που δεν θα μπορέσουν να αποτρέψουν. Αυτοί λειτουργούν με βάση τον φόβο του αγνώστου, ενώ οι φίλοι του Brexit αγκαλιάζουν το άγνωστο αύριο, ισχυριζόμενοι ότι είναι προτιμότερο του σήμερα.
Παγιδευμένη ανάμεσα σε απλοϊκές αντιλήψεις που αποκλείουν τη σύνεση και τον συμβιβασμό, η πολιτική οδηγείται σε πρωτόγονη πόλωση. Κερδισμένοι είναι οι «ισχυροί άνδρες» τύπου Τραμπ, Ερντογάν, Πούτιν κ.ά., οι οποίοι επιβάλλουν εαυτούς ως μοναδική επιλογή των ψηφοφόρων/οπαδών. Με τέτοια ψεύτικα διλήμματα κινδυνεύουν χώρες. Ισως και η ανθρωπότητα.