Μακάρι η συζήτηση για το Σύνταγμα να οδηγήσει σε αλλαγές που να βάλουν τις βάσεις για υγιέστερη διακυβέρνηση. Προϋπόθεση για να γίνει αυτό είναι να πεισθεί ένα μεγάλο μέρος της ηγεσίας και του λαού για την απόλυτη ανάγκη της αναθεώρησης, καθόλου εύκολο. Στην καλύτερη περίπτωση ένα σύνταγμα αποτελεί για τους περισσότερους αφηρημένη έννοια. Στη χειρότερη, το Σύνταγμά μας σημαίνει κατοχύρωση ειδικών προνομίων. Στη μία περίπτωση έχουμε αδιαφορία ή χαμηλή προτεραιότητα, στην άλλη συμφέρον να μην πειραχτεί.
Εκτός από τις ασυναρτησίες που δεν αποφεύγονται όταν ανοίγει κάποιος δημόσιος διάλογος, όπως τώρα για το Σύνταγμα, ακούγονται και ορισμένα επιχειρήματα εναντίον της αναθεώρησης που φαντάζουν εύλογα. Εχει σημασία να τα κρίνουμε.
Ενα είναι ότι το Σύνταγμα του 1975 μας εξασφάλισε πολιτική σταθερότητα και ότι πρέπει να το ευγνωμονούμε. Πράγματι, από τότε δεν είχαμε πραξικοπήματα και δικτατορίες, αλλά μέσα σε 41 χρόνια έγιναν 17 βουλευτικές εκλογές με μέσο όρο κυβέρνησης κάτω από 2,5 χρόνια. Στο διάστημα αυτό η δικαιοσύνη και δημόσια διοίκηση έχουν διαλυθεί. Αμφιβάλλω αν η σχετική αντοχή της κοινωνικής συνοχής οφείλεται μόνο στο Σύνταγμα. Τα δανεικά που πήραμε τις πρόσφατες δεκαετίες επέτρεψαν στις κυβερνήσεις να συντηρήσουν τεχνητή ευημερία μεταθέτοντας χρονικά συγκρούσεις. Η δοκιμασία αντοχής του Συντάγματος αρχίζει από τη χρεοκοπία μας και ύστερα. Ωραίες είναι οι θεμελιώδεις διατάξεις για ελευθερία και δικαιώματα του πολίτη, αλλά ένα σύνταγμα είναι και εργαλείο διοίκησης και διαχείρισης των κοινών κι εκεί το δικό μας έχει αποτύχει.
Ενα άλλο επιχείρημα, το άκουσα από δημοφιλή σχολιαστή της τηλεόρασης, είναι ότι προτεραιότητα έχει η οικονομική ανάπτυξη και όχι η αναθεώρηση του Συντάγματος. Δεν καταλαβαίνω γιατί δεν μπορούν να γίνουν και τα δύο συγχρόνως, αλλά ο κύριος αυτός και πολλοί άλλοι παραβλέπουν το βασικότερο. Ανάπτυξη γίνεται με επενδύσεις και αυτές πηγαίνουν εκεί που υπάρχει εμπιστοσύνη. Εμπιστοσύνη σημαίνει πολιτική σταθερότητα, ασφάλεια δικαίου, προστασία της περιουσίας από αυθαίρετες παρεμβάσεις, κατάργηση προνομίων και κλειστών επαγγελμάτων. Δίχως αυτά και πολλά άλλα ανάπτυξη στη χώρα μας δεν θα έρθει όσοι αναπτυξιακοί νόμοι και να ψηφιστούν από τη Βουλή. Η αξιοπιστία μας είναι στο ναδίρ και η αποκατάστασή της χρειάζεται έναν καταστατικό χάρτη που να εμπνέει και να εγγυάται ασφάλεια στον υποψήφιο επενδυτή. Νόμοι που αλλάζουν κάθε τόσο δεν πείθουν κανέναν.
Αλλο επιχείρημα είναι πως για τα χάλια μας φταίει η νοοτροπία του Ελληνα. Ο,τι και να κάνουμε με το Σύνταγμα χάνουμε τον καιρό μας, αφού είμαστε αυτοί που είμαστε. Δεν έχω αυταπάτες για τον άθλιο και συγκρουσιακό χαρακτήρα της φυλής μας, αλλά δεν φταίει αυτός για τις τρεις πρόσφατες καταστροφικές διαλύσεις της Βουλής. Φταίει το άρθρο του Συντάγματος που ρυθμίζει την εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας. Εριξε την προηγούμενη κυβέρνηση την ώρα που τα πράγματα είχαν αρχίσει να φτιάχνουν και θα έριχνε και αυτήν αν η αντιπολίτευση είχε συνταγματική ευκαιρία και οι δημοσκοπήσεις την ευνοούσαν. Και ποιος θα τους κατηγορούσε; Ακριβώς λόγω της νοοτροπίας μας χρειάζεται Σύνταγμα που να ελαττώνει τις ευκαιρίες διχασμού, να οδηγεί προς συμβιβασμούς και να εξασφαλίζει συνέχεια στη διοίκηση.
Αυτά για την ανάγκη αναθεώρησης, αλλά τι είδους; Οταν ακούω τον υπουργό Παιδείας και μερικούς άλλους αρχίζω να συμφωνώ με το επόμενο επιχείρημα εναντίον της αναθεώρησης. Μην το πειράζετε γιατί θα γίνει χειρότερο. Πράγματι το ρίσκο είναι μεγάλο, αλλά η προσπάθεια για μια αναθεώρηση στη σωστή κατεύθυνση πιστεύω ότι παρ’ όλους τους κινδύνους είναι επιβεβλημένη.