Δέκα ημέρες μετά το Brexit, οι νικητές του δημοψηφίσματος εμφανίζονται φοβισμένοι, μουδιασμένοι, αν όχι μετανιωμένοι. Ουδεμία σχέση με τους χορούς και τα πανηγύρια των οπαδών του ελληνικού «Οχι» πέρυσι στο Σύνταγμα (αυτοί πάγωσαν αργότερα…). Με εξαίρεση τον Νάιτζελ Φάρατζ, Βρετανοί πολιτικοί και δημοσιογράφοι που στήριξαν την έξοδο έχουν τώρα παγώσει. Ο δε Μπόρις Τζόνσον εγκαταλείπει το πλοίο της πρωθυπουργίας πριν καν δοκιμάσει να μπει μέσα. Οπως θα έλεγε κάποιος φλεγματικός συμπατριώτης του, «So much for pathos».
Το εκπληκτικό είναι ότι οι του Brexit δεν είχαν προετοιμαστεί για την περίπτωση που κέρδιζαν. Μάλλον δεν πίστευε κανένας ότι το Brexit θα επικρατούσε. Δεν εξηγείται αλλιώς η προχειρότητα και ο ερασιτεχνισμός από ένα προηγμένο πολιτικό σύστημα θεσμικά ισχυρό, οργανωμένο τεχνοκρατικά, από μια κοινωνία με αυξημένο δείκτη εξατομίκευσης, που είναι γονιδιακά εκπαιδευμένη να κάνει μια κίνηση προετοιμάζοντας ήδη την επόμενη. Και οι ηττημένοι; Εκεί είχαμε θρηνητική διάθεση, άφθονη σκωτσέζικη οργή, ενώ απλοί Βρετανοί (Λονδρέζοι κατά κύριο λόγο και στην πλειονότητά τους νέοι) συγκεντρώθηκαν στην πλατεία Τραφάλγκαρ αξιώνοντας ένα είδος κωλοτούμπας όπως αυτό που έκανε, τηρουμένων των αναλογιών, πέρυσι ο κ. Τσίπρας. Λέω «τηρουμένων των αναλογιών» διότι αυτές οι συγκρίσεις γίνονται και λίγο στον αέρα: πέρα από όλες τις άλλες πολιτισμικές και πολιτικές διαφορές, το βρετανικό δημοψήφισμα προετοιμαζόταν πολύ καιρό και το ερώτημα ήταν ξεκάθαρα διατυπωμένο. Το ελληνικό έγινε εκβιαστικά, σε ένα κλίμα πανικόβλητου αυτοσχεδιασμού, μέσα σε μία εβδομάδα. Ανακοινώθηκε δε νυχτιάτικα Παρασκευής, ενώ το ερώτημα ήταν απλώς ακατανόητο. Ο απλός Ελληνας πολίτης όμως κατάλαβε πολύ καλά: ήταν «Ναι» ή «Οχι» στην Ευρώπη. Γι’ αυτό και ορισμένα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ και φανατικοί ψηφοφόροι του «Οχι» έστρεψαν την πλάτη στον πρωθυπουργό μόλις «τα γύρισε» από την ίδια κι όλας νύχτα.
Ισως τα παραπάνω να είναι αυτονόητες λεπτομέρειες. Από την ιστορία του Brexit πάντως, ένα είναι το στοιχείο στο οποίο θα πρέπει επί του παρόντος να σταθούμε: η αβασάνιστη καταφυγή δημοκρατικά εκλεγμένων ηγετών σε «αμεσοδημοκρατικές» διαδικασίες. Είναι ένα άκρως ανησυχητικό φαινόμενο –διεθνές πλέον– για το μέλλον του ήδη τραυματισμένου κοινοβουλευτισμού.