Γενάρης 1990. Βοστώνη. Σκληρός χειμώνας. Μαθημένος να περνώ κάποιες ώρες με φίλους μετά τη δουλειά στο πανεπιστήμιο, το αναζητούσα και αυτό στην Αμερική. Ηταν όντως δύσκολο. Ετσι εκτιμούσα πολύ τη συντροφιά ενός συναδέλφου ψυχιάτρου που είχα γνωρίσει στο εστιατόριο και βρισκόμασταν μία το πολύ δύο φορές την εβδομάδα για καμιά μπίρα μετά τη δουλειά. Συχνά με ρωτούσε πώς είναι δυνατόν από μία χώρα όπως η Ελλάδα κάποιος όπως εγώ να μην έχει πρόβλημα που δούλευε σε ένα ανταγωνιστικό και απαιτητικό περιβάλλον όπως η Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ. Του εξηγούσα ότι στην Ελλάδα οι προπτυχιακές σπουδές είναι πολύ καλού επιπέδου. Μια μέρα η συζήτηση είχε γυρίσει προσωπικά σ’ εμένα και κουβεντιάζαμε πως καθόμουν ώρες ατελείωτες μέχρι να ολοκληρώσω το πείραμά μου και δεν το άφηνα για την επομένη μέρα. Του εξήγησα ότι στην Ελλάδα υπήρχαν πολλά παιδιά που μεγάλωσαν τη δεκαετία του ’60 από γονείς που έζησαν τον πόλεμο και είχαν πάρει πολλά στοιχεία που οι Αμερικανοί δεν καταλάβαιναν. Τέτοια ήταν τα στερημένα παιδικά χρόνια, δύσκολα σε επαρχιακές πόλεις, και οι σκληρές αρχές που έπαιρναν πολλά παιδιά. Ορια τα οποία πολλές φορές επιβάλλονταν σε όλους τους κύκλους ζωής όχι μόνο στην οικογένεια. Πολλά χρόνια αργότερα σε μια συζήτησή μου με τον π. Φιλόθεο Φάρο, ο τελευταίος μού εξήγησε πόσο σημαντική ήταν για ένα παιδί η ύπαρξη ορίων και σκληρών κανόνων στην παιδική του ηλικία. Κλείνω φέτος είκοσι χρόνια διδασκαλίας στο πανεπιστήμιο και έκανα μια αναδρομή σε φοιτητές και εμπειρίες αυτών των ετών. Ξεχώρισα παιδιά που προχώρησαν μετά τις σπουδές και έκαναν καριέρα στην έρευνα, μια ιδιαίτερα απαιτητική «δουλειά», με πολλές ωραίες περιόδους, αλλά και μια δουλειά που είσαι «αναγκασμένος» να βασανίζεσαι από την εσωτερική ανάγκη να απαντήσεις σε αυτό που δεν σε αφήνει να ησυχάσεις. Θυμήθηκα και τον Αμερικανό φίλο ψυχίατρο αλλά και τον Φιλόθεο Φάρο. Τα παιδιά που μεγαλώνουν με όρια και σκληρές αρχές έχουν πολλές πιθανότητες να ξεφύγουν από τα καθιερωμένα και να ξεχωρίσουν στη δουλειά τους όπου και να βρεθούν. Ομως και πολλά παιδιά που μεγαλώνουν σε περιβάλλον που τα όρια είναι κάτι δύσκολο δεν μπορούν να προχωρήσουν. Η ζωή χωρίς όρια και σκληρούς κανόνες τα κάνει αργότερα να πανικοβάλλονται και να μην μπορούν να δημιουργήσουν. Συχνά αυτά τα παιδιά καταστρέφονται. Κάποια, τυχερά, βρίσκουν στο διάβα της ζωής τους ανθρώπους που η συναναστροφή μαζί τους τα αλλάζει. Τα κάνει πολίτες που επιθυμούν να συνεισφέρουν στο κοινό καλό. Προσπαθώ και κρατώ σημειώσεις για πολλούς φοιτητές μου. Αυτοί που προχωρούν στην έρευνα είναι συνήθως εκείνοι με τα όρια. Η έρευνα είναι ασχολία που έχει ίσως τον μεγαλύτερο βαθμό φιλευσπλαχνίας. Δουλεύεις για κάτι που ελπίζεις ότι κάποτε θα βοηθήσει τους ανθρώπους. Τώρα ίσως όχι, μπορεί και ποτέ. Ομως χαλαλίζεις τον χρόνο σου σε αυτό. Αλλιώς η έρευνα θα είναι μια βαρετή και κουραστική δουλειά.
Γιατί θυμήθηκα σήμερα τον Γενάρη του 1990; Βρέθηκα σε παρουσίαση βιβλίου και κάποιος πρώην υπουργός ανέφερε για την κοινωνία που λυπάται τον Τσίπρα επειδή έβγαλε έρπητα στο χείλος πέρυσι στη διάρκεια της διαπραγμάτευσης. Αυτό λοιπόν το μικρό άρθρο είναι μία ωδή σε όλα εκείνα τα παιδιά που έφυγαν από τη χώρα όλα τα προηγούμενα χρόνια, γιατί τούς ήταν εντελώς αποκρουστικό το σύστημα που ωθούσε εκτός Ελλάδος ένα σωρό παιδιά με ικανότητες. Ενα σωρό παιδιά που βγάζουν έρπητα κάθε μήνα γιατί τα πειράματα της έρευνας δεν βγαίνουν και κινδυνεύουν να χάσουν τη χρηματοδότησή τους εκεί στα ξένα που είναι. Ενα σωρό παιδιά που τα «έστειλαν» αδιάβαστα στα ξένα ένα σωρό πολιτικές του παρελθόντος, αλλά και πρόσφατα πολιτικοί που έβγαλαν έρπητα όταν ζορίστηκαν με δύσκολες αποφάσεις. Αυτά λοιπόν τα παιδιά θα μένουν έξω και δεν θα βοηθήσουν στην ανασυγκρότηση της πατρίδας τους. Ας όψονται οι πολιτικοί που βγάζουν έρπητα εδώ στην πατρίδα.
*Ο κ. Δημήτρης Κουρέτας είναι καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.