Δεν είναι μόνον η κατάσταση και οι προοπτικές της οικονομίας που προκαλούν απαισιοδοξία σε πάρα πολλούς Ελληνες πολίτες, όπως προκύπτει από μετρήσεις, συζητήσεις ή σημαντικές αποφάσεις ζωής, όπως η μετανάστευση, ιδιαίτερα ανθρώπων με δεξιότητες και εμπειρία σε διάφορους τομείς. Ούτε το αίσθημα της απαισιοδοξίας κυριαρχεί εξαιτίας του χαμηλοτάτου επιπέδου της πολιτικής ζωής, όπως αυτό αντικατοπτρίζεται στον δημόσιο διάλογο, μέσα και έξω από τη Βουλή. Ακόμη και αν προστεθεί το επίπεδο της πολιτικής ζωής στην Ελλάδα στην κατάσταση της οικονομίας (αν ήταν δυνατόν να διαχωριστούν τα δύο), πάλι δεν δικαιολογείται η τόση απαισιοδοξία για το παρόν και το μέλλον της ωραίας αυτής χώρας.
Είναι μαζί με αυτά, βέβαια, και όλα τα υπόλοιπα που προκαλούν ένα βαθύ αίσθημα απαισιοδοξίας, τουλάχιστον στους ανθρώπους των οποίων η συμπεριφορά χαρακτηρίζεται από στοιχειώδη πολιτισμό και επίγνωση της κοινωνικής συλλογικότητας. Τους ανθρώπους, δηλαδή, που αντιλαμβάνονται ότι η λειτουργία μιας κοινωνίας έχει και άλλες παραμέτρους, πέρα από την πολιτική και την οικονομία. Ζωτικές ασφαλώς για την κοινωνία η πολιτική και η οικονομία, αλλά ζωτικά και η προσαρμογή σε κανόνες, η δημόσια εκπαίδευση, η δημόσια υγεία, ο σεβασμός στο αστικό και φυσικό περιβάλλον, η προστασία του δημόσιου χώρου, η αντίληψη ότι η ελευθερία και τα δικαιώματα του ενός σταματούν εκεί όπου αρχίζουν η ελευθερία και τα δικαιώματα του άλλου.
Υπ’ αυτήν την έννοια, ποια αισιοδοξία μπορεί να έχει κάποιος όταν η χώρα του αποδεικνύεται ανίκανη ή αρνείται να διαχειριστεί τα επικίνδυνα απόβλητα; Παρά τις προειδοποιήσεις, παρά τα χρονικά περιθώρια και τις παρατάσεις που της δόθηκαν από το 2009 για να λύσει το πρόβλημα, με αποτέλεσμα «να τρώει» πρόστιμο 10 εκατ. ευρώ και 30.000 για κάθε ημέρα καθυστέρησης, από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Το θέμα δεν είναι απλώς οικονομικό, αν και δεν περισσεύουν τα χρήματα. Είναι πρωτίστως πολιτισμού, υγείας και αναποτελεσματικότητας –άρα και ικανότητας– και δεν πρόκειται για μοναδική περίπτωση. Πόσα χρόνια υπάρχει πρόβλημα παράνομων χωματερών, διαχείρισης σκουπιδιών, βιολογικών καθαρισμών και πόσα πρόστιμα έχει πληρώσει έως τώρα η πτωχή, πλην ένδοξος, πατρίδα; Ολα μάλιστα δείχνουν ότι θα χρειαστούν πολλά χρόνια ακόμη για να διαχειριστεί τα σκουπίδια της η Ελλάδα μας…
Το κακό δεν σταματά εδώ. Εφαρμόστηκε μήπως ο αντικαπνιστικός νόμος; Υπάρχει άλλη χώρα στην Ευρώπη όπου τα σχολεία και τα πανεπιστήμιά της παρουσιάζουν αυτό το χάλι; Υπάρχει χώρα όπου όποιος θέλει καταλαμβάνει κτίρια, πανεπιστήμια, σχολεία, ή ακόμη και νοσοκομεία, στο όνομα της ασυδοσίας; Ή πού αλλού στην Ευρώπη όλα τα κτίρια των πόλεων είναι κακοποιημένα με γκράφιτι; Και ο λόγος για το «φαίνεσθαι» και τη φθορά του περιβάλλοντος, όχι για την ουσία της εκπαίδευσης, της υγείας, της σπατάλης φυσικών πόρων (νερού), της βίας που ασκείται σχεδόν καθημερινά από ομάδες που τους επιτρέπεται να θεωρούν ότι βρίσκονται υπεράνω κανόνων και νόμων.
Τα παραπάνω και άλλα πολλά είναι ενδεικτικά –αν όχι αποδεικτικά– χώρας σε βαθιά παρακμή. Χώρας που δεν επιτρέπει στους πολίτες της να αισιοδοξούν. Και ναι, έχει ευθύνη η πολιτική εξουσία και ναι, σπανιότατα ακούγεται βουλευτής να θέτει τέτοια θέματα στη Βουλή ή να επισημαίνει ότι το εμπόριο και η χρήση ναρκωτικών έχει φτάσει πλέον στις στοές της Πανεπιστημίου και της Σταδίου κοντά στο Σύνταγμα. Αλλά, από την άλλη πλευρά, δεν έχουν ευθύνη οι πολίτες που συμβάλλουν και ανέχονται την παρακμή; Οι τοπικές κοινωνίες που λένε «όχι» στα πάντα; Η περιβόητη «σιωπηλή πλειοψηφία»; Τα επιμελητήρια και οι συντεχνίες; Τα μίντια; Εκείνο το «όλοι μαζί τα φάγαμε» του Πάγκαλου μπορεί άνετα να παραφραστεί στο «όλοι μαζί φταίμε». Επομένως, η παρακμή δεν επιτρέπει αισιοδοξία.