Έχετε σκεφτεί αυτό το θέμα; Σας έχει απασχολήσει; Το ποιος θα ήταν καλό να κυβερνάει την Ελλάδα; Το πώς θα έμοιαζε, τι θα έλεγε; Από πού θα προερχόταν;
Ασφαλώς και το έχετε σκεφτεί. Φυσικά και σας έχει απασχολήσει. Κάποια εικόνα, έστω θολή, έχετε στο μυαλό σας.
Ο ελληνικός λαός, ως γνωστόν, δε φέρει καμία ευθύνη για την ποιότητα του πολιτικού προσωπικού που εκλέγει ελεύθερα και δημοκρατικά τα τελευταία σαράντα χρόνια. Όλοι το ξέρουν αυτό. Αν κάποιος τολμήσει να πει “μα εσείς τους ψηφίζατε”, η συνήθης και συχνότερη απάντηση είναι “όχι εγώ”. Γενικά υπάρχει μια σύγχυση των εννοιών, πολλοί ταυτίζουν το “ο λαός” με το “εγώ προσωπικά”, και μάλιστα μόνο όταν τους συμφέρει. Όταν η κουβέντα έρχεται σε οποιεσδήποτε πολιτικές ευθύνες, “ο λαός” δε φταίει ποτέ. Φταίνε “οι άλλοι” και “τα λαμόγια”, τα οποία, προφανώς, δεν είναι “λαός”. “Λαός” είμαι μόνο “εγώ”.
Κι αν πας να επιμείνεις σε κάποιον, μα ρε φίλε, κάτσε ρε φίλε, όλους αυτούς ποιος τους ανέδειξε, ποιος τους στήριξε, ποιος τους έκανε παράγοντες, ποιός τους ψήφιζε ξανά και ξανά, ποιά δημοκρατική πλειοψηφία, θα σου πει ε όχι. Δε φταίει ο λαός. Φταίνε τα διαπλεκόμενα ΜΜΕ.
Ένα το κρατούμενο.
Έστω λοιπόν ότι το πας ανάποδα το θέμα και ρωτήσεις το συμπολίτη και συνάνθρωπο (πάνω απ’ όλα άνθρωπο), ε και δηλαδή, πώς τον θες; Τον πολιτικό. Ο ένας σου βρωμάει, ο άλλος σου ζέχνει, και δίκαια, καθώς το πολιτικό προσωπικό της χώρας μας είναι ένα απερίγραπτο smörgåsbord ανικανότητας και γραφικότητας, ο κατιμάς της κοινωνίας, οι τρελοί του χωριού. Είπαμε, ο λαός δε φταίει. Δε φέρει ευθύνη. Μόνοι τους βγήκαν αυτοί. Και, σύμφωνοι, δεν κάνουν. Εκ του αποτελέσματος έτσι φαίνεται, η χώρα χρεοκόπησε και τίποτε δε λειτουργεί σωστά. Δεν κάνουν. Αλλά πώς θα έμοιαζε αυτός (ή αυτή) που κάνει; Εσύ πώς τον φαντάζεσαι, δηλαδή, τον ηγέτη -για να μην πάμε στις παρακάτω βαθμίδες, ας αρκεστούμε στην κορυφή της πυραμίδας-, τον αρχηγό που χρειάζεται η χώρα, αυτόν (ή αυτήν) που θα μπορούσε, θεωρητικά, να έρθει και να πράξει τα δέοντα για να βγούμε από την κρίση; Πώς θα έμοιαζε αυτός; Ή αυτή;
Εκεί όλοι έχουν μια υπέροχη απάντηση.
Από ό,τι έχω διαπιστώσει, η πιο συχνή απάντηση είναι ότι χρειάζεται ένας “χαρισματικός ηγέτης”. Αυτό λείπει από το πολιτικό μας προσωπικό, το “χάρισμα”. Ένας βεμπερικός καπάτσος λαοπλάνος να μας γεμίσει ελπίδα, να μας τιγκάρει στην ελπίδα, να μας ταΐσει ελπίδα μέχρι να μας βγει από τ’ αυτιά. Δεν θα στο περιγράψουν έτσι, αλλά οι περισσότεροι κάτι παρεμφερές οραματίζονται, σε εκδοχές ποικίλης δημοκρατικότητας. Έναν μεσσία.
Το από πού θα προέλθει αυτός, βεβαίως, είναι άλλο θέμα. Από τον Proxima B. Ποιος ξέρει. Από την Ελλάδα πάντως είναι δύσκολο να προέλθει. Οι πολιτικοί ηγέτες φτιάχνονται πάνω στη δουλειά, στο γιαπί, το πιλοφόρι, το μυστρί της ηγεσίας, όχι στο πανεπιστήμιο (και ειδικά όχι στα ελληνικά αμφιθέατρα) και ασφαλώς όχι “στους αγώνες”. Για παράδειγμα, σε πάρα πολλές χώρες οι πολιτικοί ηγέτες δημιουργούνται κι εκπαιδεύονται κυρίως στις πόλεις και στα χωριά. Διοικώντας. Οι δήμαρχοι, οι περιφερειάρχες, οι κυβερνήτες, ξεκινάν από τη διοίκηση των μικρών, και μαθαίνουν, και μετά πάνε για τα μεγάλα. Όσο πιο αυτόνομη και ισχυρή τοπική αυτοδιοίκηση έχει μια χώρα, τόσο περισσότερους πολιτικούς που μπορούν να διαχειριστούν έναν προϋπολογισμό ή το ανθρώπινο δυναμικό ενός κρατικού μηχανισμού παράγει, εξ’ ορισμού. Η Ελληνική Δημοκρατία είναι ένα υδροκέφαλο κράτος που αφήνει ελάχιστες αρμοδιότητες στην τοπική αυτοδιοίκηση, δεν είναι φτιαγμένο για να παράγει πολιτικούς ηγέτες, είναι φτιαγμένο για να παράγει ρουσφετοδότες βουλευτές και υπουργούς. Οπότε από θα προέλθει ο Έλληνας “ηγέτης”; Πού ακριβώς θα μάθει να “ηγείται”; Διαβάζοντας τσιτάτα του Μακιαβέλι και του Σουν Τσου στο Facebook; Γι’ αυτό στη χώρα μας υπάρχουν τόσοι πολιτικοί αρχηγοί που είναι απόγονοι άλλων πολιτικών αρχηγών, εικάζω. Αυτοί είχαν τουλάχιστον κάποιον να παρακολουθήσουν, να δουν πώς γίνεται. Στο σπίτι τους.
Αυτό δεν μοιάζει να πειράζει αυτούς που περιμένουν τον χαρισματικό ηγέτη να αναδυθεί σα πόκεμον από το αυγουλάκι του, πάντως, και γιατί θα έπρεπε να τους πειράζει άλλωστε. Όλοι οι Έλληνες μπορούν να σου περιγράψουν το στόχο -όποιο στόχο έχει ο καθένας-, αλλά ελάχιστοι ενδιαφέρονται για το δρόμο προς την επίτευξή του.
Εγώ πιστεύω ότι δεν θα έπρεπε να έχουμε τόσο ουτοπικούς στόχους. Δεδομένων των συνθηκών, το καλύτερο που θα μπορούσαμε να περιμένουμε (όχι ότι είναι και ρεαλιστικά εφικτό, αλλά κουβέντα να γίνεται) συνοψίζεται σε μια φράση ηλικίας 107 ετών.
Το 1909, μετά το κίνημα στο Γουδί, ο Ελευθέριος Βενιζέλος δήλωσε το εξής: “Μέχρι τώρα, την Ελλάδα τη διήυθηναν κυρίως αυτοί που είχαν σχέση με την στήλη των εξόδων του προϋπολογισμού. Τώρα θα την διευθύνουν αυτοί που τροφοδοτούν τη στήλη των εσόδων”.
Αυτοί πρέπει να κυβερνούν την Ελλάδα, κατά τη γνώμη μου. “Αυτοί που τροφοδοτούν τη στήλη των εσόδων”. Είναι λίγοι, κι αυτοί που έχουν μείνει να φύγουν ψάχνουν, καθώς το περιβάλλον σ’ αυτή τη χώρα είναι ολοένα και πιο αφιλόξενο γι’ αυτούς. Αλλά αν, θεωρητικά, αύριο με κάποιο μαγικό τρόπο η χώρα αποκτούσε στιβαρούς θεσμούς και ο λαός πάθαινε ένα συλλογικό εγκεφαλικό και άρχιζε να τους εμπιστεύεται (απαραίτητες προϋποθέσεις, αλληλοεξαρτώμενες), εκεί θα έπρεπε να αναζητηθούν ηγέτες για την Ελλάδα.
Ακριβώς το ανάποδο από αυτό που συμβαίνει τα τελευταία 35 χρόνια, δηλαδή.