«Ο τρόπος που εργαζόμαστε αλλάζει: οι συνάδελφοι μπορεί να βρίσκονται στην άλλη άκρη του κόσμου, μπορείς να στήσεις μια επιχείρηση με ένα smartphone και να είσαι αυτοαπασχολούμενος», γράφει στον Guardian ο Μάθιου Τέιλορ, στο άρθρο του: «Θα πω στην Τερέζα Μέι ποιο είναι το πρόβλημα στην εργασία σήμερα».
Ο αριθμός των εργαζομένων στη Βρετανία που απασχολούνται με συμβόλαια «zero-hours» (μια, ας την ονομάσουμε, «ευέλικτη» μορφή εργασίας) αυξήθηκε κατά 20% σε ένα χρόνο – 900.000 άτομα, 3% του εργατικού δυναμικού. Ενδειξη ότι η επισφαλής απασχόληση γίνεται όλο και πιο έντονο χαρακτηριστικό της αγοράς εργασίας.
Οι εργαζόμενοι στο σκληρό περιθώριο της αγοράς εργασίας πληρώνονται κατά 50% χαμηλότερα από τη μέση αμοιβή του κανονικά εργαζόμενου (7,5 λίρες ανά ώρα, 11,5 λίρες ανά ώρα αντίστοιχα).
Στις 15/07, σε άρθρο για την «Απαξίωση της εργασίας» υπενθυμίζαμε μια παλαιότερη αναφορά της «Κ» από το μακρινό 2009 (24/05): «Οι εργαζόμενοι δουλεύουν πολλές ώρες χωρίς να πληρώνονται γι’ αυτές, πολυαπασχολούνται από ανάγκη, αμείβονται πολύ κάτω από τις κατώτατες συμβάσεις εργασίας, με καθυστερήσεις μηνών και με ποσά που δεν αντιστοιχούν σε αυτά που υπογράφουν ότι λαμβάνουν, τρομοκρατούνται…».
Το εργασιακό τοπίο αλλάζει ταχύτατα σε όλον τον κόσμο, οι άνθρωποι που ζουν ασταθώς και άτσαλα αυξάνονται, επιστήμονες και επιχειρηματίες υποστηρίζουν ότι το θέμα δεν μπορεί να επαφίεται στην «αυτορρύθμιση της αγοράς», ότι απαιτούνται μέτρα κοινωνικά και πολιτικά. Ποια και προς ποια κατεύθυνση, είναι το καθοριστικό ερώτημα. Η Ελλάδα, μέσα στον κυκεώνα των αλλαγών, έχει μία επιπλέον «διαρροή». Οι πτυχιούχοι επιστήμονες που μετανάστευσαν στο εξωτερικό την τελευταία εξαετία υπολογίζονται σε περισσότεροι από 330.000. Πώς θα μπορέσει η Ελλάδα να φέρει πίσω τα καλύτερα μυαλά της, ώστε να γίνουν η ατμομηχανή της ανάκαμψης; Αυτό ήταν το θέμα του τρίτου ετήσιου συνεδρίου της οργάνωσης Reload Greece («Κ» 1/10, του Γιάννη Παλαιολόγου). Το περασμένο Σάββατο, περίπου 200 Ελληνες επαγγελματίες, εργαζόμενοι στο Λονδίνο, αναζητούσαν τρόπους για να προσφέρουν, να συνεργαστούν, δικτυωμένοι με την ελληνική οικονομία. Και όπως τόνισε ο οικονομολόγος Αρίστος Δοξιάδης, η στήριξη Ελλήνων του εξωτερικού που είναι στελέχη εταιρειών ή επιστήμονες υψηλού κύρους μπορεί να αποβεί καθοριστική στην ανάπτυξη και επιτυχία νέων εξειδικευμένων ιδεών – εφαρμογών.
Δύο διαφορετικά θέματα, μπορεί να σκεφτεί κανείς. Τι σχέση μπορεί να έχει αυτό το σύγχρονο πρεκαριάτο («το προλεταριάτο έχει αντικατασταθεί από το προσωρινάτο», έχει σχολιάσει προσφυώς ο Βασίλης Παπαβασιλείου) με τους προνομιούχους Ελληνες της διασποράς; Πού συναντιούνται η επισφάλεια του ενός με την αναζήτηση ενός οικονομικού δεσμού με την πατρίδα, του άλλου; Θέματα αταίριαστα και ετεροβαρή, είναι η πρώτη σκέψη. Και αν οι Ελληνες του εξωτερικού ενεργοποιηθούν, από τη βάση του ο καθένας, και συμβάλουν στην ανάπτυξη ψηφιακών, για παράδειγμα, εφαρμογών που στρέφονται γύρω από τον τουρισμό ή τη ναυτιλία; Δεν θα δημιουργηθούν και θέσεις εργασίας;
Προφανώς δεν θα πρόκειται για μαζική ούτε για μαγική λύση. Και μάλλον θα πρέπει να απομακρυνθούμε από παρόμοιες σκέψεις. Το κλίμα θα αλλάξει αργά και βασανιστικά, χρειάζεται συμβολή και συμμετοχή πολλών παραγόντων, ο «κανονικά» εργαζόμενος, εν τω μεταξύ, θα γίνεται όλο και πιο δυσεύρετο «είδος». Η τελευταία διαπίστωση μπορεί να περιλαμβάνει και τον σπόρο μιας αλλαγής που κυοφορείται. Μιας αλλαγής συνολικής που δεν γίνεται χωρίς δαπάνη και απώλειες.