Μέσα στις τρικυμιώδεις εξελίξεις της εβδομάδας, η είδηση ότι Κινέζοι αρχαιολόγοι θεωρούν ότι Ελληνες γλύπτες ίσως μεταλαμπάδευσαν τεχνογνωσία στη χώρα τους τον 3ο αιώνα π.Χ., 1.500 χρόνια πριν την «ανακαλύψει» ο Μάρκο Πόλο, θα μπορούσε να περάσει απαρατήρητη. Ποιος μπορεί να συγκινηθεί με το παρελθόν, όταν ο Ντόναλντ Τραμπ συνεχίζει ακάθεκτος την τρελή πορεία του στη διεκδίκηση της προεδρίας των ΗΠΑ, ο ΣΥΡΙΖΑ στο συνέδριό του αγκαλιάζει τον σύντροφο Πάνο Καμμένο, ο Ολάντ αποκαλύπτει ότι οι Ελληνες ζητούσαν από τον Πούτιν να τους τυπώσει δραχμές και ο Μπομπ Ντίλαν κέρδισε το Νομπέλ Λογοτεχνίας;
Αλλά η υπόθεση ότι Ελληνες έδωσαν την τεχνογνωσία για την κατασκευή των 8.000 πήλινων στρατιωτών στον τάφο του πρώτου Κινέζου αυτοκράτορα Τσιν Σιχουάνγκ (Qin Shi Huang), ο οποίος έζησε μεταξύ 259 – 210 π.Χ., εάν αποδειχθεί, έχει μεγαλύτερη σημασία απ’ τα σημερινά «κοσμογονικά» που μας απασχολούν: δείχνει τη δυναμική που αναπτύσσεται όταν διαφορετικοί πολιτισμοί συναντώνται· υπογραμμίζει, επίσης, ότι όταν η επαφή χάνεται η διακοπή μπορεί να κρατήσει αιώνες.
Στη δική μας εποχή ο πλανήτης μοιάζει να μη μας χωρά. Πρόσφυγες και μετανάστες μετακινούνται συνεχώς, διασχίζοντας θάλασσες και σύνορα. Αιώνιες τριβές μεταξύ εθνών που μοιράζονται εδάφη τροφοδοτούν ένταση και πόλεμο. Σε κάθε πόλη και χωριό άνθρωποι πιστεύουν ότι η παγκοσμιοποιημένη οικονομία τούς στερεί εργασία και ευημερία. Ενισχύεται μια τάση επιστροφής στο έθνος, στα σύνορα, στην άρνηση να αποδεχτούμε τα καλά της εποχής επειδή βλέπουμε μόνο τα δεινά. Πριν από λίγες μέρες, η πρωθυπουργός της Βρετανίας, Τερέζα Μέι, η οποία έχει την ευθύνη να διαχειριστεί το διαζύγιο της χώρας της από την Ευρωπαϊκή Ενωση, δήλωσε πίστη στα στενά όρια της χώρας και του έθνους. «Αν πιστεύεις ότι είσαι πολίτης του κόσμου, είσαι πολίτης του πουθενά. Δεν καταλαβαίνεις καν τι σημαίνει η λέξη “πολίτης”», είπε, μιλώντας στο συνέδριο του Συντηρητικού Κόμματος. Τα λόγια αυτά είναι ενδεικτικά της στροφής μιας χώρας, ενός έθνους που επί αιώνες πρωταγωνιστούσε στη δημιουργία της παγκόσμιας αγοράς. Η υποχώρηση αυτή από την ευρωπαϊκή ενότητα μοιάζει να είναι τυφλή άρνηση, οι Βρετανοί γυρίζουν την πλάτη σε έναν κόσμο που τους έκανε πλούσιους κάποτε και που εγγυάτο την ευημερία τους σήμερα.
Η Ελληνιστική Περίοδος ήταν μια πρώιμη εκδοχή της παγκοσμιοποίησης – αλλά σε εποχή που μεγάλα τμήματα της Γης παρέμεναν άγνωστα. Η εκστρατεία του Μεγαλέξανδρου είχε φέρει Ελληνες στρατιώτες, εμπόρους και καλλιτέχνες στην Κεντρική Ασία και την Ινδία. Μετά τον θάνατό του, και για αρκετά χρόνια, υπήρχαν βασίλεια στην περιοχή των οποίων τα νομίσματα έφεραν τα ονόματα των βασιλέων τους στα ελληνικά. Το βασίλειο της Βακτριανής περιελάμβανε εδάφη του σημερινού Βόρειου Αφγανιστάν (Βακτρία) και περιοχές των Ουζμπεκιστάν, Τουρκμενιστάν και Τατζικιστάν (Σογδιανή). «Οι πρώτες αξιόπιστες μαρτυρίες που έχουμε στην Κίνα για τη Βακτριανή προέρχονται από τον αυτοκρατορικό απεσταλμένο Τζανγκ Τσιάν (Zhang Qian) που την επισκέφθηκε, καθώς και άλλες περιοχές (Παρθία, Φεργκάνα, Ινδία, κλπ.), το 126 π.Χ. (δυναστεία Χαν)», μου έγραψε προχθές σε ηλεκτρονικό μήνυμα από την Κίνα η κ. Ελενα Αβραμίδου, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Τμήμα Ιστορίας του Peking University. Θεωρεί ότι «δεν είναι καθόλου απίθανο να υπήρξαν επαφές και αλληλεπιδράσεις, όπως ακριβώς υπήρξαν στην περίπτωση της ελληνοβουδιστικής τέχνης της Γανδάρα, επιρροές που έφτασαν έως την Κίνα». Σημειώνει ότι εάν αποδειχθούν οι υποθέσεις των αρχαιολόγων, «θα μετέθετε τα όρια της τεκμηριωμένης γνώσης μας κατά τουλάχιστον έναν αιώνα, όσο ακριβώς, δηλαδή, μας χρειάζεται…». Ο Ηρόδοτος, τον 5ο αιώνα, δεν γνώριζε τίποτα για την Κίνα. «Ως προς την πρώτη μαρτυρία που έχουμε για τους Κινέζους, τη βρίσκουμε στον Κτησία τον Κνίδιο, φυσικό και ιστορικό του 5ου π.Χ. αιώνα, ο οποίος στο έργο του “Ινδικά” αναφέρεται στους Σήρες για τη μακροβιότητά τους», προσθέτει η κ. Αβραμίδου.
Το μεγάλο ερώτημα, λοιπόν, εάν αποδειχθεί η υπόθεση των γλυπτών αλλά και μιας άλλης μελέτης που βρήκε ίχνη DNA Δυτικοευρωπαίων στη δυτική Κίνα από την εποχή του πρώτου αυτοκράτορα αλλά και νωρίτερα, είναι: εάν υπήρχαν τέτοιες επαφές, νωρίτερα απ’ όσο γνωρίζουμε, τι συνέβη και διακόπηκαν για τόσους αιώνες; Τι έγινε μεταξύ του τρίτου αιώνα π.Χ. και του ταξιδιού του Μάρκο Πόλο τον 13ο αιώνα μ.Χ.;
Γιατί η Ιστορία παρουσιάζει τέτοιο κενό; Βλέποντας πώς εξελίχθηκε η Κίνα σε εκείνο το διάστημα – στον πολιτισμό και την επιστήμη – μπορεί να φανταστεί κανείς τι θα είχε συμβεί εάν Κινέζοι και Ελληνες είχαν κρατήσει επαφή και συνέχιζαν να ανταλλάσσουν τεχνογνωσία και ιδέες σε όλο αυτό το διάστημα, κυρίως την εποχή του Βυζαντίου. Και οι δύο λαοί θα είχαν ωφεληθεί και ίσως η Ιστορία να ήταν αλλιώς. Οσο ελκυστική και αν φαίνεται κάποιες στιγμές η εσωστρέφεια, η πρόοδος κρύβεται στην αποκάλυψη του αγνώστου.