Η συζήτηση για το Νομπέλ Λογοτεχνίας του Μπομπ Ντίλαν καλά κρατεί, στην Ελλάδα και διεθνώς, με συμβολές κλιμακούμενης ποιότητας. Και θα συνεχιστεί, όποια απάντηση κι αν δώσει ο Αμερικανός ροκ σταρ. Ενας καλλιτέχνης ούτως ή άλλως μείζονος αξίας, που εντούτοις λίγοι τον φαντάζονταν ως λογοτέχνη, με βάση τα τυπικά τουλάχιστον κριτήρια. Συναρπαστική ωστόσο δεν είναι μόνο η μουσική του αλλά και οι λέξεις του, οι εικόνες που σχηματίζουν και τα αισθήματα ή οι ιδέες που αναδεικνύουν. Κι αυτά στις έξι δεκαετίες ενός μουσικοποιητικού βίου γνήσια πολιτικού, και πάλι με κριτήρια άλλα από εκείνα με τα οποία συνηθίζουμε να μετράμε τι το πολιτικό και τι όχι.
Περί κριτηρίων στις ταξινομήσεις και τις αξιολογήσεις μας λοιπόν ο λόγος. Ενας λόγος-διάλογος, μια αντιπαράθεση επιχειρημάτων, που δεν ξεκίνησε χθες-προχθές, αλλά τουλάχιστον από τον καιρό του Αριστοτέλη και της «Ποιητικής» του, όπου ανάμεσα στ’ άλλα υποστηρίζει ότι ακόμα κι αν το έργο του Ηροδότου κοπεί σε στίχους, και πάλι ιστορία θα είναι· μια αφήγηση έμμετρη μεν (άλλωστε αρκετά χρονικά, αλλά και φιλοσοφικά έργα, είναι έμμετρα), πλην πάντοτε του ιστορικού είδους, όχι του λογοτεχνικού. Παλιό λοιπόν το θέμα των ορίων και των διαφορών.
Δεν θεωρώ πιθανό να άνοιξαν τα βιβλία του Σταγειρίτη οι υπεύθυνοι της Σουηδικής Ακαδημίας για να κρίνουν. Για να αποφασίσουν δηλαδή αν ο μελοποιημένος λόγος, ο λόγος που προορίζεται εξαρχής για να τραγουδηθεί και όχι να απαγγελθεί ή να διαβαστεί, ανήκει στην «καθαυτό ποίηση», το φάντασμα της οποίας, με ασαφέστατα τα περιγράμματά του, κυκλοφορεί μια βδομάδα τώρα ανά τον κόσμο, και όχι μόνο στις φιλολογικές σελίδες του Τύπου. Δεν χρειάστηκε λοιπόν να προσφύγει στις αυθεντίες που μας κληροδότησε η αρχαιότητα η γραμματέας της Σουηδικής Ακαδημίας, η οποία, ανακοινώνοντας το όνομα του Ντίλαν, τον συνέδεσε με τον Ομηρο και τη Σαπφώ. Οχι –εικάζω– επειδή τον θεωρεί ισάξιό τους, άλλωστε μια τέτοια «ποσοτική» σύγκριση είναι εκ προοιμίου αδόκιμη και αφιλολόγητη, αλλά επειδή θεωρεί κοινό τους γνώρισμα την προφορικότητα, τη μετά μουσικής μετάδοση του λόγου τους στο κοινό. Και τους αοιδούς των επών τους θυμόμαστε, και πώς πήρε το όνομά της η λυρική ποίηση δεν μπορεί να μας διαφεύγει.
Εν πάση περιπτώσει, το Νομπέλ Λογοτεχνίας στον Ντίλαν δεν είναι το πρώτο που δίνεται σε άνθρωπο των γραμμάτων και των τεχνών, για να το πω παλιακά, που δεν είναι μυθιστοριογράφος ή ποιητής, και μάλιστα όχι πάντα σπουδαίος. Φιλόσοφος ήταν ο Μπέρτραντ Ράσελ. Το ίδιο και o Ανρί Μπερξόν. Ιστορικός και νομικός ήταν ο Τέοντορ Μόμσεν, που βραβεύτηκε το 1902, μόλις τη δεύτερη χρονιά του θεσμού. Θεατρικοί συγγραφείς ο Χάρολντ Πίντερ και ο Ντάριο Φο. Και για να θυμηθούμε την πιο παράδοξη και προκλητική βράβευση, πολιτικός ήταν ο Ουίνστον Τσόρτσιλ, έστω, και απομνημονευματογράφος, ιδιότητα που δεν τον καθιστά και πεζογράφο. Συνεχίζουμε αύριο.