Η επίσκεψη του Μπαράκ Ομπάμα στην Ελλάδα ανακοινώθηκε και επισήμως χθες από τον Λευκό Οίκο, καθιστώντας σαφές ότι πρόκειται για ένα ταξίδι γεμάτο συμβολισμούς: για την ανάγκη συνέχισης των προσπαθειών που θα επιστρέψουν στην ελληνική οικονομία τη βιωσιμότητα και την ανάπτυξη, για την επιμονή στους δημοκρατικούς θεσμούς πάνω στους οποίους βασίστηκαν η ειρήνη και η ευημερία της Ευρώπης, καθώς και ως αναγνώριση της αλληλεγγύης που έχουν δείξει οι Ελληνες προς μετανάστες και πρόσφυγες.
Είναι ξεκάθαρο ότι όλα τα παραπάνω δοκιμάζονται στη χώρα, αλλά και γενικότερα στην Ευρώπη. Ισως αυτός να είναι ένας από τους λόγους που πολλοί αιφνιδιάστηκαν από την επίσκεψη – με δεδομένο μάλιστα ότι οι πρόεδροι των ΗΠΑ δεν μας έχουν συνηθίσει να «πετάγονται» στη χώρα, ενώ όταν το κάνουν τα ταξίδια τους προετοιμάζονται επί μήνες. Κάποιοι αναλυτές μάλιστα είναι προβληματισμένοι κυρίως από τη χρονική στιγμή της επίσκεψης, μία εβδομάδα μετά τις αμερικανικές εκλογές. Η εκτίμησή τους είναι ότι ως «lame duck», κουτσή πάπια, όπως χαρακτηρίζουν τους προέδρους που βρίσκονται στο τέλος της θητείας τους, η δυνατότητα του προέδρου Ομπάμα να διαμορφώσει τη διεθνή πολιτική είναι περιορισμένη. Αυτό όμως φαίνεται ότι συνέβαινε ήδη. Αμερικανός οικονομολόγος μετέφερε συνομιλία με Ευρωπαίους αξιωματούχους που μείωναν ήδη από το καλοκαίρι τη σημασία των αμερικανικών θέσεων για ελάφρυνση του χρέους, με το επιχείρημα ότι η κυβέρνηση Ομπάμα βρίσκεται στην έξοδο.
Σε κάθε περίπτωση, η επίσκεψη δεν έπρεπε να αιφνιδιάσει κανέναν. Ο πρόεδρος Ομπάμα έχει ασχοληθεί με την Ελλάδα προσωπικά, μέσω της ομάδας του στον Λευκό Οίκο και τα υπουργεία Οικονομικών και Εξωτερικών, πολύ περισσότερο από όσο θα αναλογούσε στο μέγεθος της χώρας. Στην προσπάθειά του να αποτρέψει μία κρίση που η κυβέρνησή του είχε πεισθεί ότι θα προκαλούσε απρόβλεπτες συνέπειες στην Ευρώπη, άρα και στις ΗΠΑ, ο ίδιος προσπάθησε να κρατήσει την Ελλάδα στην Ευρωζώνη και να προωθήσει πολιτικές ελάφρυνσης του χρέους και μεταρρυθμίσεις που θα στηρίξουν αυτή την επιλογή. Τηρουμένων των αναλογιών, η κατάληξη της ελληνικής κρίσης θα διαμορφώσει την κληρονομιά της προεδρίας του με τον ίδιο τρόπο που θα το κάνει και η τύχη της ασφαλιστικής του μεταρρύθμισης. Στην αμερικανική διακυβέρνηση, εξάλλου, υπάρχει ομάδα διαδοχής. Οι εργαζόμενοι στην περίφημη Δυτική Πτέρυγα του Λευκού Οίκου καλούνται να παραδώσουν τους φακέλους τους πριν από τις εκλογές, ώστε να διασφαλιστεί ότι θα μεταφέρουν τις ίδιες κρίσιμες πληροφορίες για τα χαρτοφυλάκιά τους στην επόμενη κυβέρνηση, είτε εκλεγεί το κόμμα τους είτε όχι. Επιπλέον, οι περισσότεροι αναλυτές συμφωνούν ότι αν εκλεγεί η Χίλαρι Κλίντον, η πολιτική των ΗΠΑ έναντι της Ελλάδας θα είναι παρόμοια. Ο πρόεδρος Ομπάμα έχει ήδη ομάδες μετάβασης που θα μεταφέρουν στους ανθρώπους της Κλίντον κρίσιμες πληροφορίες και θέσεις για τα φλέγοντα ζητήματα που θα κληθεί να διαχειριστεί. Γι’ αυτό και γνώστες της αμερικανικής πολιτικής τονίζουν ότι το μήνυμα της ελληνικής κυβέρνησης στον πρόεδρο Ομπάμα πρέπει να είναι συγκεκριμένο, και το όποιο αίτημα σαφές. Βεβαίως, υπάρχουν αρκετοί αναλυτές που φοβούνται ότι το ταξίδι θα είναι αντιπαραγωγικό. Οτι η έμφαση στο χρέος δεν θα αποδώσει, διότι το Βερολίνο είναι αποφασισμένο να μην δώσει τίποτε πριν από τις γερμανικές εκλογές του 2017. Ή ότι θα ενισχύσει τον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα την ώρα που η κυβέρνησή του κατηγορείται ότι παίζει με τους θεσμούς και προκαλεί ασφυξία στην υγιή επιχειρηματικότητα. Αλλά για έναν ιδεαλιστή πρόεδρο όπως ο κ. Ομπάμα, οι συμβολισμοί έχουν τη σημασία τους. Σίγουρα, οι δημοκρατικές αξίες και η αλληλεγγύη προς τους μετανάστες είναι κρίσιμα μηνύματα, που λαμβάνουν ακόμη μεγαλύτερη σημασία όταν εκπέμπονται από ελληνικό έδαφος. Αλλά το ίδιο κρίσιμα είναι για την Ελλάδα η ενίσχυση των θεσμών, η προστασία της ιδιωτικής πρωτοβουλίας και οι μεταρρυθμίσεις που θα επιτρέψουν στη χώρα να σταθεροποιηθεί.