Το απόσπασμα που ακολουθεί είναι από άρθρο των New York Times που δημοσιεύθηκε στη χθεσινή «Κ» και αναφέρεται στις θεωρίες συνωμοσίας που κατακλύζουν το Διαδίκτυο, σε έξαρση την περίοδο αυτή λόγω και των προεδρικών εκλογών. Τίτλος του, «Πώς το Ιντερνετ διαστρεβλώνει την αλήθεια»: «Τα τελευταία είκοσι χρόνια το Ιντερνετ έχει αντικαταστήσει την πρωινή εφημερίδα και το βραδινό δελτίο ειδήσεων με μια πληθώρα πηγών ενημέρωσης, από εύρωστα ονλάιν περιοδικά μέχρι μία ομάδα στο Facebook που διατείνεται πως έχει αποδείξεις ότι η Χίλαρι Κλίντον και ο Ντόναλντ Τραμπ είναι στην πραγματικότητα το ίδιο πρόσωπο. Η ευρεία γκάμα ειδησεογραφικών πηγών υποτίθεται πως θα ήταν η απαρχή μιας εποχής της λογικής, μια “αγορά των ιδεών”, όπως την αποκαλούσαν οι ένθερμοι οπαδοί. Ωστόσο ψυχολόγοι και κοινωνικοί επιστήμονες έχουν επανειλημμένως αποδείξει πως οι άνθρωποι, αντιμέτωποι με διαφορετικές επιλογές ενημέρωσης, σπάνια δρουν ως λογικοί πολίτες. Αντίθετα, είμαστε γεμάτοι προκατασκευασμένες εικόνες και προκαταλήψεις και τείνουμε να κάνουμε αυτό που μοιάζει ευκολότερο. Διαλέγουμε τις πληροφορίες που επαληθεύουν τις απόψεις μας και αποφεύγουμε αυτές που τις ανατρέπουν».
Επέλεξα το συγκεκριμένο απόσπασμα κυρίως για τις τελευταίες φράσεις: για το πόσο γεμάτοι είμαστε από προκατασκευασμένες εικόνες, πώς τείνουμε να κάνουμε το ευκολότερο, πώς, εν ολίγοις, η μονοκαλλιέργεια της σκέψης, παιδί του αυταρχισμού και του λαϊκισμού, ακμάζει σε κοινωνίες κλειδωμένες στις προκαταλήψεις. Καταφεύγουμε στο «ευκολότερο» γιατί, ανάμεσα σε άλλα πολλά, αδυνατούμε να επεξεργαστούμε το συνθετότερο, αναζητούμε στην υπεραπλούστευση και στα παράγωγά της (εμμονή, μισαλλοδοξία) το αντίβαρο στον φόβο και στην ανασφάλεια.
Τι βοηθάει στη διεύρυνση των οριζόντων, του νου και των αισθήσεων; Τι πλουτίζει την ψυχή και δεν την αφυδατώνει; Ο πολιτισμός, η παιδεία, είναι αναμφισβήτητα από τις πρώτες λέξεις που σκέφτεται κανείς ως απάντηση. Ο εκκλησιαστικός λόγος, αναμφίβολα, επηρεάζει όχι μόνο το χριστεπώνυμο πλήρωμα. Ενας εκκλησιαστικός ηγέτης μπορεί να συμβάλλει ενισχύοντας την ομόνοια σε εποχές διχόνοιας, να οδηγήσει σε ζυμώσεις που βοηθούν στην επιείκεια, στη συγχώρεση, στην κατανόηση της ετερότητας. Ο Πάπας Φραγκίσκος, για παράδειγμα, πολύ συχνά ακολουθεί αυτή τη διαδρομή με τις δηλώσεις και τις παρεμβάσεις του.
Ακούγοντας κανείς τον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο, στη συνέντευξή του στον ΣΚΑΪ, στον Αλέξη Παπαχελά (στην εκπομπή «Ιστορίες»), αντιλαμβανόταν ότι έχει επιλέξει την οδό των ρήξεων, την προστασία των δικών του ανθρώπων, την άσκηση, καταφανώς, πολιτικής, την εξουσία που πορεύεται μόνο με αλάθητα χωρίς ίχνη αμφιβολίας. Είπε ότι ο τόπος «προχωράει από στιγμή σε στιγμή στον αφελληνισμό και στον αποχριστιανισμό» και έκανε λόγο για «κίνδυνο ισλαμοποίησης», χαρακτηρίζοντας «βαθιά νυχτωμένους» εκείνους που δεν το βλέπουν. Οταν ρωτήθηκε αν υπάρχουν ακραίες φωνές στην Εκκλησία, απάντησε ότι «δεν έχουμε ούτε ακραίους, ούτε Ταλιμπάν». «Εχουμε ανθρώπους, οι οποίοι βλέπουν με έναν άλλο τρόπο πολλά θέματα και θέλουν μία άλλη αντιμετώπιση», είπε. Χθες μόλις, ιερέας τέλεσε δέηση υπέρ της Χρυσής Αυγής και του αρχηγού της, ευχήθηκε «όπως Κύριος ο Θεός κατευοδώσει τον θεάρεστον αγώναν τους που δίνουν υπέρ της πίστεως και της πατρίδας», προχωρώντας σε «ανάθεμα» κατά των αντιπάλων της…
Μίλησε για πολλά ακόμη ο Αρχιεπίσκοπος (για τον υπουργό Παιδείας, για το μάθημα των Θρησκευτικών, για τις άλλες θρησκείες, για τον διαχωρισμό Εκκλησίας – Κράτους, για την ανέγερση τζαμιού στην Αθήνα), σε κανένα σημείο (τουλάχιστον δεν συγκράτησα) δεν αναδείχθηκε διάθεση που να μην δηλώνει περιχαράκωση και προκατάληψη.
Υπάρχει μια σκέψη, διατυπωμένη επιγραμματικά, στο πρόσφατο βιβλίο του Στέλιου Ράμφου: «Λέμε εύκολα: “Δεν βλέπω φως”. Η απάντηση είναι: “Να το φτιάξης!”»…