Σε δύο ημέρες οι πολίτες των Ηνωμένων Πολιτειών καλούνται να εκλέξουν τον άνθρωπο που θα διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην πορεία της ανθρωπότητας. Δεν είναι ώρα να αξιολογήσουμε και να συγκρίνουμε τη Χίλαρι Κλίντον και τον Ντόναλντ Τραμπ. Εμείς που δεν ψηφίζουμε αλλά θα ζήσουμε με τις συνέπειες της επιλογής. Ο κόσμος βρίσκεται σε σημείο όπου, εάν δεν ληφθούν σοβαρές αποφάσεις για τη συνεργασία σε διεθνές επίπεδο, εάν δεν αναπτυχθούν νέες ισορροπίες μεταξύ παλαιών και ανερχόμενων δυνάμεων, τα προβλήματα που συσσωρεύονται ίσως ξεφύγουν από τον έλεγχο.
Εδώ και καιρό είναι φανερό ότι υπάρχει πρόβλημα στο διεθνές σύστημα πολιτικής και οικονομικής διακυβέρνησης. Οι ΗΠΑ, που από το 1989 ήταν η μόνη υπερδύναμη, μοιάζουν αποστασιοποιημένες· οι περιφερειακές συγκρούσεις εξελίσσονται χωρίς σοβαρή προσπάθεια να σταματήσουν. Στην Υεμένη, η Σαουδική Αραβία, σύμμαχος των ΗΠΑ, δρα ανεξέλεγκτη· στη Συρία, ο στρατηγικός αντίπαλος της Αμερικής, η Ρωσία, καθορίζει τις εξελίξεις. Στο Ιράκ, η Αμερική καθοδηγεί και συμμετέχει στον πόλεμο κατά του αυτοαποκαλούμενου Ισλαμικού Κράτους, αλλά αφού η πρόωρη απόσυρσή της από τη χώρα επέτρεψε στο τέρας των τζιχαντιστών να γιγαντωθεί. Φαίνεται ότι όπου εκδηλώνονται εντάσεις θα αφήνονται να εκδηλωθούν χωρίς σοβαρή παρέμβαση. Καλό είναι να το κρατάμε υπ’ όψιν αυτό. Να γνωρίζουμε ότι βρισκόμαστε σε έναν κόσμο όπου ουδείς θέλει να θυσιάσει χρήμα ή αίμα για άλλη χώρα.
Η ουσία είναι ότι, είτε λόγω των αποτυχιών των περασμένων ετών είτε λόγω του επιθετικού μανιχαϊσμού μεγάλου μέρους του πολιτικού φάσματος των ΗΠΑ, η επόμενη κυβέρνηση στην Ουάσιγκτον θα δυσκολευθεί να ξοδέψει πολιτικό κεφάλαιο σε θέματα που δεν θα άπτονται του στενού, άμεσου συμφέροντος των ΗΠΑ. Από τη μακρόχρονη πορεία της στην πολιτική, η κ. Κλίντον έχει δείξει ότι θα έκανε την προσπάθεια να διατηρήσει –ίσως και να μεταρρυθμίσει– το σύστημα διεθνούς διακυβέρνησης. Ο κ. Τραμπ οραματίζεται ένα τείχος πίσω από το οποίο η χώρα του θα ευημερεί, αφού θα έχει αποκλείσει όλους τους κινδύνους και θα έχει εκδιώξει όλους τους παράνομους μετανάστες. Ισχυρίζεται, επίσης, ότι θα καταργήσει το λεγόμενο Obamacare (η διεύρυνση της ασφάλισης υγείας), αποκλείοντας 15-21 εκατομμύρια άτομα από το σύστημα. Την ίδια ώρα, έχει πει ότι καλό θα ήταν περισσότερες χώρες να διέθεταν πυρηνικά όπλα… Οσο κι αν μετριάσει τις θέσεις του στο ενδεχόμενο εκλογής του, ο κ. Τραμπ δεν φαίνεται να διαθέτει την υπομονή να ασχοληθεί με το πλέγμα διεθνών σχέσεων της Pax Americana. Αντιθέτως, το πιθανότερο είναι να υπονομεύσει τους ήδη αδύναμους θεσμούς και να αυτοσχεδιάζει κατά βούληση.
Η εποχή, όμως, είναι επικίνδυνη για αυθαιρεσίες. Ο λαϊκισμός και ο εθνικισμός που αναπτύσσονται σε πολλές χώρες, που τροφοδοτούνται από την ανασφάλεια των πολιτών λόγω οικονομικών προβλημάτων και μετανάστευσης, δυσχεραίνουν την αναζήτηση πολιτικών λύσεων. Προκαλούν απλουστεύσεις, έχουν ανάγκη από εχθρούς και ρήξεις, οδηγούν σε ακόμη πιο δύσκολα προβλήματα. Η περίπτωση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι ενδεικτική: όταν ένας ηγέτης ασπαστεί ακραίες θέσεις και προγράφει όποιον άνθρωπο θεωρεί εχθρό και υπονομεύει κάθε θεσμό που αισθάνεται ότι δεν τον εξυπηρετεί, οδηγείται σε ολοένα πιο αυταρχική συμπεριφορά και επειδή βλέπει ότι μπορεί να επιβληθεί, αλλά και επειδή μόνον έτσι θα μπορέσει να κρατηθεί στην εξουσία την ώρα που αυξάνεται ο αριθμός των εχθρών του. Οταν ηγέτες ασχολούνται κυρίως με τη χειραγώγηση της μεγαλύτερης δυνατής πλειοψηφίας υπέρ της δικής τους προσωπικής ενίσχυσης, θα δυσκολευθούν να αντιμετωπίσουν δύσκολα προβλήματα σε περίπτωση που αυτό προκαλεί λαϊκή δυσαρέσκεια. Οταν φθάσουν σε αδιέξοδο, απαιτείται μεγαλύτερος αυταρχισμός, ο οποίος, πάλι, οδηγεί σε αδιέξοδο.
Η παγκοσμιοποίηση, όπως εξελίχθηκε χωρίς προστασία ευάλωτων ομάδων και χωρών, δοκιμάζει τις εσωτερικές ισορροπίες σε κάθε χώρα αλλά και τις σχέσεις μεταξύ λαών. Η ανισότητα μεταξύ ομάδων και χωρών μπορεί να αμβλυνθεί μόνο με οικονομική ανάπτυξη που βασίζεται σε συνεργασία και σε προσεκτικές πολιτικές που δίνουν ευκαιρίες σε όλους τους πολίτες. Η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, η μετανάστευση, η τρομοκρατία απαιτούν σύνεση και συνεργασία. Τα προβλήματα λύνονται με μεθοδική δουλειά, όχι με το «έτσι θέλω» που εκφράζει ο Τραμπ. Η Χίλαρι Κλίντον έχει την ικανότητα και τη βούληση να συμβάλει στην αντιμετώπιση προβλημάτων στη δική της χώρα και διεθνώς. Εστω και για προσωπικό όφελος και φιλοδοξία, την ενδιαφέρει να ενισχυθεί η θέση των ΗΠΑ. Ο Ντόναλντ Τραμπ δεν ενδιαφέρεται. Του φθάνει να λέει ότι θα κάνει την «Αμερική μεγάλη πάλι», ενώ αυτά που υποστηρίζει οδηγούν στον διχασμό και την απομόνωση. Βρισκόμαστε στο σημείο όπου ό,τι είναι καλό για την Αμερική θα είναι καλό για τον κόσμο και ό,τι είναι καλό για τον κόσμο θα είναι καλό για την Αμερική. Ποιος υποψήφιος το παραδέχεται αυτό;