Η ανάδειξη του Ντόναλντ Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ βασίστηκε στην «ψήφο-ψόφο» με την οποία ο ψηφοφόρος μουντζώνει την κάλπη, τις ελίτ, το πολιτικό σύστημα, τα κόμματα και όλο το κατεστημένο μαζί. Είναι συνήθως βουβή, γιατί ο ίδιος ο ψηφοφόρος έχει αίσθηση ότι η πολιτική αυτή στάση ενέχει μίσος και (αυτο)καταστροφή. Ντρέπεται γι’ αυτήν και γι’ αυτό αποφεύγει να την αποκαλύψει σε όσους διενεργούν δημοσκοπήσεις και exit polls. Δεν είναι τυχαίο ότι πάντα οι έρευνες αυτές τείνουν να υποτιμούν ακροδεξιά και ξενοφοβικά κόμματα, λαϊκίστικες πολιτικές που υπόσχονται να σκίσουν μνημόνια, να σταματήσουν τη μετανάστευση, να χτίσουν τείχη. Γιατί στο περυσινό δημοψήφισμα θεωρούσαμε δεδομένο ότι η διαφορά μεταξύ «Οχι» και «Ναι» θα είναι οριακή και τρίβαμε τα μάτια μας μπροστά στο 61,3%; Γιατί στα τέλη Ιουνίου κοιμηθήκαμε ήσυχοι θεωρώντας ότι η Βρετανία θα παραμείνει στην Ε.Ε. και ξυπνήσαμε βίαια με Brexit; Γιατί μέχρι τις 5 παρά κάτι χθες τα ξημερώματα έγκυροι Αμερικανοί αναλυτές διερρήγνυαν τα ιμάτιά τους ότι η Χίλαρι Κλίντον θα κερδίσει τις αμερικανικές εκλογές και, μισή ώρα αργότερα, ο εφιάλτης έγινε βεβαιότητα;
Ακόμη δεν έχουμε δει τίποτα. Το 2017 ανάλογη συμπεριφορά ενδέχεται να επιδείξει το εκλογικό σώμα στη Γαλλία, στην Ολλανδία και στη Γερμανία. «Ψόφος» στην Ε.Ε., στους μετανάστες, στα κυρίαρχα κόμματα (στην Ελλάδα και στο χρέος της, που καλούμαστε να πληρώσουμε).
Απέναντι σε αυτά τα φαινόμενα υπάρχουν δύο οδοί. Η επιστημονική, ψυχρή ανάλυση και η δυναμική αντιμετώπισή τους από τη μία και η «εξοικείωση» μαζί τους μέσα από την έμμεση νομιμοποίησή τους από την άλλη. Διαβάζω διάφορες θεωρίες για τους «ηττημένους της παγκοσμιοποίησης», τους φοβισμένους πολίτες «που έμειναν πίσω» και εκδικούνται, στοχοποιώντας αδύναμες ομάδες. Είναι μια επιχειρηματολογία ιδιαίτερα επικίνδυνη, που περίπου χαϊδεύει, κανακεύει τους ψηφοφόρους αυτούς σε έναν αντεστραμμένο λαϊκισμό «από τα πάνω». Στοργή και κατανόηση για τους «παρασυρμένους» πολίτες. Μόνο που οι ψηφοφόροι αυτοί θέλουν φυλακές, κρεμάλες και βία για τη Δημοκρατική υποψήφια, τους οπαδούς της και τους δημοσιογράφους.
Η μόνη φράση της Κλίντον που έμεινε από αυτόν τον τοξικό προεκλογικό αγώνα ήταν: «Οταν αυτοί πέφτουν χαμηλά, εμείς κρατάμε ψηλά το επίπεδο». Το έκανε καλά, με χιούμορ, πάθος και συγκρότηση ο Μπαράκ Ομπάμα και ακόμη καλύτερα η σύζυγός του, Μισέλ Ομπάμα. Η τελευταία το 2020 θα είναι μόλις 56 ετών. Χωρίς την παραμικρή σκιά σκανδάλου, με ακεραιότητα και ήθος, η δημοφιλέστερη προσωπικότητα αυτήν τη στιγμή στις ΗΠΑ θα μπορούσε κάλλιστα να γίνει η πρώτη γυναίκα πρόεδρος των ΗΠΑ. Πριν από οκτώ χρόνια η Αμερική, μια σπουδαία, αλλά αντιφατική χώρα, εξέλεξε τον Ομπάμα. Σε τέσσερα χρόνια θα μπορούσε να εκλέξει την Ομπάμα.