Ο πρέσβης ε.τ. Χρήστος Ζαχαράκις είναι ένα πρόσωπο σεβαστό στο υπουργείο Εξωτερικών. Προικισμένος και στο μυαλό και στην όψη, υπηρέτησε ευδοκίμως στις σημαντικότερες θέσεις του υπουργείου, εκπροσώπησε την Ελλάδα στις ισχυρότερες χώρες και στους σπουδαιότερους οργανισμούς του κόσμου, διακρίθηκε, τιμήθηκε· εν ολίγοις, υπήρξε ο σταρ της εποχής του στην ελληνική διπλωματική υπηρεσία. Ως προς τα ελληνοτουρκικά, ο κ. Ζαχαράκις ήταν πάντοτε ο εκφραστής της σθεναρά αρνητικής, πλην εθνικά υπερήφανης, στάσης έναντι της γείτονος· μιας στάσης, την οποία ο ίδιος θεωρεί προϊόν καθαρού ρεαλισμού.
Στη χθεσινή «Κ», λόγω της επικαιρότητας περί το Κυπριακό, ο κ. Ζαχαράκις δημοσίευσε άρθρο υπό τον τίτλο «Η σιωπή μου προς απάντησή σου», στο οποίο μέμφεται τον πρωθυπουργό Τσίπρα για την έκκλησή του προς τον Ομπάμα, δηλαδή προς τους Αμερικανούς, να μας ελεήσουν (δική μου η μεταφορά) με μια «μόνιμη και βιώσιμη λύση» στο Κυπριακό. Ο πρωθυπουργός είναι όμως μόνον η αφορμή για τη σκέψη του κ. Ζαχαράκι· η κριτική του παλαιού διπλωμάτη στρέφεται εναντίον ολόκληρης της αντίληψης εκείνης που επιδιώκει λύση στο Κυπριακό, έστω και αν στην παρούσα συγκυρία την αντίληψη αυτή εκπροσωπεί, απρόθυμα και αξιοθρήνητα, ο Αλ. Τσίπρας. Η άρνηση, υποστηρίζει ο κ. Ζαχαράκις, είναι η ρεαλιστική έκφραση των ελληνικών συμφερόντων, διότι μια λύση αμερικανική («ποντιοπιλατική» την ονομάζει με το ιδιάζον ύφος που χαρακτήριζε πάντοτε τα υπηρεσιακά τηλεγραφήματά του, που κάπως διέρρεαν…) «θα είναι νομοτελειακά χειρότερη για την ελληνική πλευρά από το σημερινό κατοχικό, διχοτομικό status quo, του οποίου ακριβώς τη μονιμοποίηση και τη νομιμοποίηση επιδιώκει η Τουρκία».
Πολύ ωραία όλα αυτά, δέχομαι καλή τη πίστει ότι ισχύουν. Μετά τη σιωπή μας, όμως, τι γίνεται; Προφανώς, περιμένουμε άλλα είκοσι χρόνια για την επόμενη απόπειρα λύσης, την οποία φυσικά και πάλι αρνούμεθα υπερηφάνως και αξιοπρεπώς – ξανά η σιωπή μας προς απάντησή τους. Εννοείται ότι, μεταξύ αποπειρών επίλυσης, εμείς συνεχίζουμε ακατάπαυστα να διαλαλούμε ανά την υφήλιο τα δίκαιά μας στην υπόθεση του Κυπριακού και να καταγγέλλουμε την εισβολή και κατοχή μέρους της Μεγαλονήσου από την Τουρκία. Και πάει κάπως έτσι εις το διηνεκές, ώσπου να έρθει η αληθινή ευκαιρία για να αποκαταστήσουμε τα δίκαιά μας.
Πώς ακριβώς φανταζόμαστε την αποκατάσταση των δικαίων μας είναι ένα βασικό ερώτημα, στο οποίο δεν έχω απάντηση, διότι το θέμα αυτό ποτέ δεν συζητείται μέσα στο συγκεκριμένο πλαίσιο σκέψης. Μένει στον χώρο του άρρητου. Ας πούμε, θα «πετάξουμε τους Τούρκους στη θάλασσα»; (Ο,τι και αν σημαίνει ακριβώς αυτή η επική μεταφορά…) Μήπως θα σηκωθούν και θα φύγουν μόνοι τους, επειδή θα έχει συμβεί κάτι το οποίο σήμερα αδυνατούμε ακόμη και να φαντασθούμε; Αγνωστο. Σημασία έχει ότι στην «πολιτική θεολογία» του κ. Ζαχαράκι περί τα ελληνοτουρκικά η πραγματική λύση του Κυπριακού μετατίθεται κάπου στην αιωνιότητα.
Αυτή η προσέγγιση, όμως, προϋποθέτει κάτι το οποίο δεν μπορεί να υπάρξει: προϋποθέτει ότι ο κάθε άνθρωπος που εμπλέκεται καθ’ οιονδήποτε τρόπο με το Κυπριακό διατηρεί τη συνείδηση της σημερινής εποχής αμετάβλητη, ότι η συλλογική μνήμη μένει επίσης αμετάβλητη – προϋποθέτει, εν ολίγοις, ότι μαζί με εμάς σταματά και η ζωή για να μας περιμένει. Αυτό δεν γίνεται. Οι άνθρωποι και οι κοινωνίες τους εξελίσσονται και μάλιστα στην εποχή μας αλλάζουν (ή αποσυντίθενται) ταχύτατα. Οσο για την αιωνιότητα, έχει πάψει να απασχολεί τους ανθρώπους μετά τον 20ό αιώνα, διότι ελάχιστοι πιστεύουν ακόμη σε αυτή. Ολο το κύμα της διεθνοποιημένης αντιπαγκοσμιοποίησης, όλοι αυτοί οι άνθρωποι που κατευθύνονται εκεί και ψηφίζουν Τραμπ ή Brexit, αύριο ενδεχομένως τη Λεπέν, δεν το κάνουν επειδή επενδύουν σε κάποια αιωνιότητα. Το κάνουν μάλλον επειδή έχουν καταλάβει ότι μόνον αυτή η ζωή εδώ υπάρχει· και θέλουν να κάνουν κάτι για να τη βελτιώσουν, όπως νομίζουν, ή απλώς για να αντιδράσουν στην επιδείνωση των συνθηκών της. Αν σε πολλά από αυτά τα κινήματα η θρησκεία λειτουργεί ως πόλος συσπείρωσης της ομάδας, δεν είναι για καμία πίστη στην αιωνιότητα, αλλά μόνο για τον κώδικα των εγκόσμιων αξιών που αντιπροσωπεύει η θρησκεία.
Ο σεβασμός μου για τις απόψεις του κ. Ζαχαράκι είναι δεδομένος και, βεβαίως, δεν αμφισβητώ τη γνησιότητα της πίστης του στην αιωνιότητα. Αυτό όμως δεν με εμποδίζει να διαπιστώνω την ειρωνεία ότι οι απόψεις του, με τον τρόπο τους και στο βάθος του χρόνου, λειτουργούν υπέρ εκείνων που υποστηρίζουν ότι το Κυπριακό λύθηκε με την τουρκική εισβολή του 1974.
Βιβλίο
Την προηγούμενη φορά μπέρδεψα τις μέρες, οπότε σήμερα θα προλάβω το φρικτό λάθος και θα το ξορκίσω. Οχι σήμερα. Προσοχή, ξαναλέω: όχι σήμερα. Αν κάποιος πίστευε ότι είναι σήμερα, του το λέω κατηγορηματικά: δεν είναι σήμερα. Είναι αύριο, Πέμπτη 24, στις 8.30 μ.μ., στο βιβλιοπωλείο «Ιανός», όπου ο Τάκης «γέρων» Θεοδωρόπουλος παρουσιάζει το νέο βιβλίο του, με τον τίτλο «Στη χώρα του περίπου – Περίπου σύγχρονη, περίπου ευρωπαϊκή, περίπου πλούσια». Με αφορμή το βιβλίο, θα γίνει συζήτηση με τη συμμετοχή του συγγραφέα Π. Μάρκαρη και των δημοσιογράφων Ξένιας Κουναλάκη και Ηλ. Μαγκλίνη, προεξάρχοντος βεβαίως του «γέροντος» αυτοπροσώπως. Αναμένω μεγάλη προσέλευση και, παρακαλώ πολύ, κοσμιότητα. Εκδηλώσεις λατρείας προς τον συγγραφέα δεν ενθαρρύνονται…