Το νόημα όλων αυτών που λέγονται προϋποθέτει μια γνώση, ένα χθες, μια συγκριτική τάξη από γεγονότα, ιδέες, αποφάσεις. Εναν ειρμό. Ομως η ασυνέπεια του καθημερινού δημαγωγικού λόγου εκκένωσε τις λέξεις από κάθε περιεχόμενο, εξανέμισε την ιστορία, άφησε μόνο το γράμμα. Αυτή η ανώμαλη οπισθοδρόμηση από το νόημα στο κενό σχήμα συμπυκνώνει τη σημερινή τραγική μας κατάσταση, το μηδέν εις το πηλίκον, την απουσία όχι μόνο αποτελέσματος αλλά και συμπεράσματος. Αποτυπώνει το πέρασμα από την αγανάκτηση και την επιθετικότητα των περασμένων ετών στη μελαγχολία και στην αδράνεια. Οπαδοί του διχασμού και της πόλωσης, αρνηθήκαμε τη συλλογική προσπάθεια και την αλλαγή νοοτροπίας. Ακόμη την αρνούμαστε. Μόνο που τώρα είμαστε χαμένοι σε ένα τίποτα ύστερα από μια μακριά οδυνηρή πορεία.
Κρίσιμη στιγμή. Μια ηγεσία που ψεύδεται, μια κοινωνία που βράζει και μια κοινωνία που σιωπά. Αν οι πολιτικοί μας έλεγαν μια λέξη με ουσία, με νόημα –ένα στιγμιαίο απόθεμα εμπειρίας–, μπορεί και να είχαμε σωθεί. Ομως κυριαρχούν ο αφρός, η θορυβώδης παραπλανητική τυχοδιωκτική διαβεβαίωση ότι τα πράγματα βελτιώνονται, η μετατροπή της πολιτικής σε τεχνική επιβίωσης στην εξουσία, η προσπάθεια να αναστηθεί με λαϊκισμούς. Ακόμη και ικανά πρόσωπα, γίνονται αναλώσιμα στον ισοπεδωτικό πολιτικό δαίδαλο, ανάμεσα στις αποτυχίες, στη μικρή σοβαρότητα, στην ανικανότητα, στα αδιέξοδα: Σενάρια πρόωρων εκλογών πριν από το κλείσιμο της β΄ αξιολόγησης, ανοιχτά μέτωπα στα εργασιακά, το δημοσιονομικό, καθ’ οδόν νέα σκληρά μέτρα, απειλές Ερντογάν για άνοιγμα συνόρων, πρόσφυγες που καίγονται από γκαζάκια ή αργοπεθαίνουν στα λασπόνερα.
Ενα μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας φοβάται, αδρανεί ή σιωπά. Οχι το πιο θερμοκέφαλο, το πιο ξενοφοβικό, αλλά το λιγότερο επιρρεπές στη συνωμοσιολογία και στο μίσος. Αυτό ίσως που έβλεπε –αγνότερα– εμπρός και τώρα καρκινοβατεί. Αυτό που δεν φαίνεται, δεν θορυβεί, δεν έλκει το μάτι της κάμερας, δεν χυδαιολογεί, δεν ξερνά ωκεανούς χολής, θύελλα από βλαστήμιες, δεν εμποδίζει την εγκαινίαση ξενώνων για ανήλικους πρόσφυγες, δεν πετάει μολότοφ σε σκηνές με γυναικόπαιδα, αλλά κινείται σαν μια βουβή μολυβένια μάζα που πιστεύει ότι όλα είναι ένα ψέμα. Ανθρωποι όχι του πιθαριού και του φανού, αμετανόητοι κυνικοί, αν και εγκατεστημένοι στο κέντρο του κόσμου τους στείροι, χωρίς ψευδαισθήσεις. Αλλά ένα σιωπηλό «τραυματισμένο» πλήθος χωρίς καμία πολιτική προσμονή. Και αυτό το κενό προσδοκίας, μαζί με το κενό νοήματος, το κενό αποτελέσματος, είναι ό,τι πιο τρομακτικό μας έχει συμβεί.
Μοιάζει με μια νέα επιστροφή στην παλιά μοιρολατρία, στην παλιά θεωρία περί κακιάς μοίρας, στα σιδηροπαγή στερεότυπα της απομόνωσης ανάμεσα σε ποικιλώνυμους εχθρούς, όμως τώρα χωρίς το έρεισμα του ανθεκτικού γένους και του ηρωικού DNA, σε μια εικόνα σαρακοφαγωμένη από τη διαπόμπευση και την κρίση.
Αγνωστο τι επιφυλάσσει η οδυνηρή απόσυρση τόσο πολλών στο σκοτεινό θάλαμο της πικρίας που, όπως το μίσος, διαβρώνει. Πού θα οδηγήσει; Εντός ή εκτός δημοκρατίας; Πώς θα συμπεριφερθεί η σιωπηλή κοινωνία όταν θα περάσουμε στο επόμενο στάσιμο ή στο εξόδιο άσμα της ελληνικής τραγωδίας; Θα πατήσει «γραμμές» προκαλώντας σοβαρές ανατροπές; Πιθανόν. Μακριά από ένα σημείο σύμπτωσης, από κάποια ισχυρή συμφωνία.