Αυτόν τον καιρό είναι σαν να μην υπάρχουν ιδέες, ιδεολογίες, ούτε στρατηγικές, παρά μόνον πρόσκαιρες προσκολλήσεις σε εικόνες και φράσεις, σε καταγγελίες και παραμύθια – σε ό,τι προωθεί τα συμφέροντα του ομιλητή εκείνη τη στιγμή. Ο Ντόναλντ Τραμπ μπορεί να είναι η αποθέωση του καιροσκοπισμού, αλλά όπου αλλού κοιτάξουμε, σε κάποιο βαθμό, βλέπουμε πολιτικούς ηγέτες να χρησιμοποιούν ό,τι τους συμφέρει για να επιτύχουν τον στόχο τους, χωρίς να διαθέτουν κάποιο συγκροτημένο σχέδιο για το τι πραγματικά εκπροσωπούν και τι θα κάνουν αφού επιτύχουν αυτό για το οποίο σήμερα μάχονται. Την αμηχανία της επόμενης μέρας, παρά τις θριαμβολογίες, την είδαμε στην Ελλάδα και τη Βρετανία, και ίσως ακολουθήσει η Ιταλία μεθαύριο.
Η κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού, η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας και η ταχύτατη μετάδοση νέων τεχνολογιών και νέων μέσων επικοινωνίας οδήγησαν στο τέλος των ιδεολογιών που καθόρισαν τον περασμένο αιώνα. Οι ίδιοι παράγοντες παρέχουν τρομακτική δύναμη σε κάθε ομάδα και, σε ορισμένες περιπτώσεις, σε μεμονωμένα άτομα. Μεγάλο ενδιαφέρον θα έχουν μελέτες (σίγουρα θα εκπονηθούν) για την επιρροή των tweets του Τραμπ στον προεκλογικό αγώνα, με τα σύντομα αυτά κείμενα να αναπηδούν ακατέργαστα από το μυαλό του υποψηφίου οποιαδήποτε ώρα της ημέρας ή της νύκτας και να βρίσκουν εκατομμύρια αποδέκτες. Αυτό δεν σημαίνει ότι τα tweets ή οι αναρτήσεις στο Facebook του καθενός θα επηρεάσουν οτιδήποτε, αλλά ίσως για πρώτη φορά ένας άνθρωπος μπορεί να εκφράζεται με τόσο άμεσο, άκομψο και ανερμάτιστο τρόπο και να επηρεάζει τόσους άλλους την ίδια στιγμή. Εως τώρα, αρχικές σκέψεις εξελίσσονταν μέσα στα χρόνια πριν φθάσουν να επηρεάζουν τα πλήθη· με εμπόδια και νέες ερωτήσεις είτε ενισχύονταν είτε καταστρέφονταν. (Γι’ αυτό και «επιστροφές στις ρίζες» κάθε μορφής φονταμενταλισμού είναι τόσο άκαιρες και ολέθριες.)
Οταν η τεχνολογία μάς επιτρέπει να απορρίπτουμε ό,τι δεν μας αρέσει, δεν βασιζόμαστε σε καμία ιδεολογία για να το κάνουμε – εκτός εάν πιστεύουμε στην αναρχία και δεν ψάχνουμε απλώς άλλο σύστημα που να μας συμφέρει περισσότερο. Οταν μπορούμε να θαυμάζουμε ή να δαιμονοποιούμε μόνον τη διάσταση προσώπων ή γεγονότων όπως μας συμφέρει –όταν π.χ. παρουσιάζουμε τον Φιντέλ Κάστρο μόνο με τα προτερήματά του ή τα ελαττώματά του– δεν κινούμαστε μέσα στο πλαίσιο κάποιας ιδέας αλλά μέσα στη δική μας ερμηνεία των πραγμάτων, αυτή που μας κάνει να αισθανόμαστε δικαιωμένοι στην οργή ή στις επιλογές μας. Επειδή τόσο πολλοί κάνουν το ίδιο πράγμα όλη μέρα, κάθε μέρα, το πεδίο των ιδεών –κατακερματισμένο, γεμάτο χλαλοή, εικόνες και συναισθήματα– δεν είναι παρά μια ατελείωτη, αιωρούμενη μάζα αναμνήσεων και επιθυμιών. Σε αυτό τον κονιορτό, ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι αναζητούν τη σιγουριά που προσφέρουν όσοι βασίζονται σε πράξεις και όχι σε ιδέες για να επιτύχουν τους σκοπούς τους. Η ιδιότυπη «ιδεολογία» της επικράτησης του ισχυρού είναι κινητήριος δύναμη της πολιτικής· μπορεί να ενισχύσει τη δημοκρατία εάν αυτή αντισταθεί μέσω θεσμών ή να την υπονομεύσει θανάσιμα. Εμείς στην Ελλάδα αναζητούμε όχι κάποιον ισχυρό, αλλά την πολυτέλεια πλέον να μπορούμε να σκεφθούμε, να ζήσουμε πέρα από το σήμερα. Και ενώ οι πολίτες έγιναν επαίτες για λίγη σταθερότητα, οι πολιτικοί μας ακόμη βαυκαλίζονται με δήθεν ιδεολογικές αντιπαραθέσεις.