Μπορεί να είναι μικροί, αλλά είναι πολλοί. Η επιχειρηματική «τάξη» απαριθμεί έναν στους πέντε Ελληνες. Αν και το 2015, πρώτο έτος διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ, 200.000 άτομα εγκατέλειψαν την επιχειρηματική τους προσπάθεια. Εξάλλου, η κυβερνητική αισιοδοξία ότι η οικονομία θα πεταχθεί ως «ελατήριο» είναι υπερβολική. Η απότομη άνοδος κατά 1,5% του ΑΕΠ το τρίτο τρίμηνο δεν πείθει. Είχε πέσει τόσο χαμηλά το 2015! Αλλωστε, ο νέος πλούτος στους εννέα μήνες του έτους είναι στα 138 δισ. ευρώ, ίδιος με όσα είχαμε το 2013, το 2014 και το 2015. Αν συγκριθούμε με το 2011, το χειρότερο έτος της κρίσης, πέσαμε κατά 11,5%. Αν συγκρίνουμε με το καλύτερο έτος όλων των εποχών, το 2007, έχουμε υποχωρήσει κατά 26,4%. Ο δρόμος είναι ακόμη πολύ μακρύς. Επιπλέον, όσοι ετοιμάζουν προβλέψεις για την οικονομία δεν συμφωνούν: κυβέρνηση, Επιτροπή και Ταμείο υπολογίζουν σε άνοδο κατά 2,7% το 2017 και 3,1% το 2018. Η πρόβλεψη του ΟΟΣΑ δίνει μόλις 1,3% και 1,9% αντιστοίχως, όπως και οι περισσότεροι επενδυτικοί όμιλοι. Η διαφορά είναι χαρακτηριστική. Στην πραγματικότητα, πάντως, το ερώτημα δεν περιορίζεται στο πόσο μεγάλη θα είναι η άνοδος, αλλά «ποια ανάπτυξη» μπορούμε ρεαλιστικά να περιμένουμε.
Αυτό που χρειαζόμαστε είναι ανάπτυξη πλούσια σε απασχόληση και κέρδη. Η ανάταξη των εισοδημάτων, στην οποία πιστεύει το μεγαλύτερο μέρος των πολιτικών μας και κυρίως οι κυβερνητικοί, θα έχει πολύ μεγαλύτερη αξία αν προέλθει από νέα εισοδήματα, που θα απολαύσουν οι συμπολίτες μας οι οποίοι εφέτος παραμένουν εκτός αγοράς εργασίας. Η έξοδος από την ανεργία με νέες δουλειές είναι αυτή που θα δημιουργήσει αυτοτροφοδοτούμενη ανάπτυξη. Μόνον έτσι θα υπάρξει συνέχεια όταν το πρωθυπουργικό «ελατήριο» θα έχει τεντωθεί, κάτι που συμβαίνει μόνον μία φορά.
Ο ενάρετος κύκλος χρειάζεται επενδύσεις, πολλές επενδύσεις. Γι’ αυτό και το μέτρο μιας επιτυχημένης ανάκαμψης είναι η δημιουργία κερδών, αύξηση δηλαδή του εισοδήματος των καπιταλιστών, για να εξηγήσω κάτι που τόσο αντιπαθούν οι κυβερνητικοί. Πρόσφατες καταμετρήσεις έδειξαν ότι πολλές επιχειρήσεις κατόρθωσαν, τα χρόνια της κρίσης, να αναδιοργανωθούν, να γίνουν πιο αποτελεσματικές και να ελέγξουν το κόστος παραγωγής και λειτουργίας ακόμη και μετά την πληρωμή των υπέρογκων φόρων. Εκμεταλλεύθηκαν τις τεράστιες ευκαιρίες που προσφέρει το πολύ χαμηλότερο κόστος εργασίας. Μεγάλη και υπερεθνική μονάδα, ύστερα από συγκριτική μελέτη, εγκαθιστά τη νέα της βιομηχανική μονάδα, όπου θα βγάλει προϊόν με εξασφαλισμένη ευρωπαϊκή αγορά, δίπλα στην παλαιά μονάδα της Λαμίας! Ακόμη και το μεγάλο πλήθος των αυτοαπασχολουμένων βρίσκει τρόπους επιβίωσης, με τις επιφυλάξεις που προκαλεί η αναμονή του μεγάλου χτυπήματος από το ασφαλιστικό Κατρούγκαλου, μετά και το μαστίγιο των αυξημένων περυσινών φόρων. Ο δικαιολογημένος φόβος των επαγγελματιών αφορά περισσότερο όσα μπορεί να σκαρφιστούν ακόμη τα υπουργεία, κυρίως όταν έρθει η ώρα να προσδιορίσουν περαιτέρω μέτρα για τη διασφάλιση υψηλότερου κρατικού πλεονάσματος.
Σε κάθε περίπτωση, οι προϋποθέσεις ανάκαμψης υπάρχουν. Ολα θα εξαρτηθούν από το κλείσιμο της δεύτερης αξιολόγησης. Λέγαμε παλαιότερα ότι μια συνολική λύση για το χρέος είναι απαραίτητη για να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη των επενδυτών. Αυτό δεν ισχύει πλέον. Το πρώτο βήμα ρύθμισης, που θα παρουσιάσει αύριο ο κ. Ρέγκλινγκ, προκάλεσε ήδη αξιόλογη υποχώρηση των ομολόγων προς το επίπεδο προ της ανοικτής κρίσης χρέους του 2010. Η υπογραφή του πρωθυπουργού στα μέτρα της αξιολόγησης και του Μεσοπρόθεσμου είναι βέβαιο ότι θα εξασφαλίσει σοβαρή αύξηση της ρευστότητας στην αγορά χρήματος. Σε συνδυασμό με τη χαλάρωση των capital controls, η ανάπτυξη θα αποκτήσει πραγματική έννοια και μπορεί, επιτέλους, να ξεκολλήσουμε από τη λάσπη της στασιμότητας.