Το 2009 λειτουργούσαν 13, σήμερα λειτουργούν 35 επιχειρήσεις. Καλύπτουν το 90% της εσωτερικής κατανάλωσης, στα χρόνια της κρίσης έχουν συνεισφέρει 1,9 δισ. ευρώ στα φορολογικά έσοδα, δημιουργούν νέα (προστιθέμενη) αξία 500 εκατ. ευρώ ετησίως, οι εξαγωγές τους αυξάνονται με ρυθμό 89%, συντηρούν 2.000 θέσεις εργασίας άμεσα και 61.000 έμμεσα, συμβάλλουν στο εισόδημα 5.000 προμηθευτών και 3.200 αγροτικών νοικοκυριών. Αναφέρομαι στον κλάδο της ζυθοποιίας. Αν και δυναμικός, ωστόσο υπάρχουν τα σημάδια ότι η κρίση δεν αφήνει άθικτο ούτε αυτόν. Μπορεί να αναπτυχθεί περαιτέρω; Ασφαλώς, η υπερφορολόγηση είναι εμπόδιο – όπως για όλους μας. Αλλά σε μια συνέντευξη που έδωσαν προ ολίγων ημερών οι εκπρόσωποι του κλάδου, επικέντρωσαν σε ένα άλλο εμπόδιο, ίσως το κύριο, που δεν σχετίζεται ούτε με τα μνημόνια ούτε με την ύφεση και τη μείωση των εισοδημάτων.
Σχετίζεται με την έλλειψη της κοινής λογικής και της αίσθησης δημοσίου συμφέροντος: Απαγορεύεται στην ζυθοποιία να κάνει χρήση ελληνικών φρούτων στην παραγωγή μπίρας, να παράγει και να εμφιαλώνει ποτά από ζύμωση, όπως ο μηλίτης! Ο νόμος 2963 του 1922 της απαγορεύει να παράγει τέτοια προϊόντα –πρακτικά, μας επιβάλλει να τα εισάγουμε κατά 100%. Ουσιαστικά, απαγορεύει την ανάπτυξη του κλάδου, την απορρόφηση ελληνικών φρούτων, την αύξηση του παραγόμενου πλούτου, την υπεράσπιση και αύξηση των θέσεων εργασίας (που είναι το μείζον ζητούμενο…), την ενίσχυση των κρατικών εσόδων και της εξωστρέφειας, ενώ μια χαρά υπηρετεί τα συμφέροντα παραγωγών άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Και αυτός ο νόμος, ηλικίας 94 ετών, παραμένει σε ισχύ!
Η περίπτωση της ζυθοποιίας αναδεικνύει ένα πολύ ευρύτερο πρόβλημα.
Είναι κοινά παραδεκτό (τώρα πια…) ότι την κρίση δεν την έφεραν τα μνημόνια αλλά η κρίση έφερε τα μνημόνια. Οτι η κρίση δεν επιβλήθηκε από κάποιους κακούς ή ψυχασθενείς ξένους, αλλά είχε ενδογενείς αιτίες. Οτι η κρίση δεν ήταν μια κρίση κυκλικού χαρακτήρα αλλά βαθιά διαρθρωτική. Με το ξέσπασμα της διεθνούς χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2007-2008 και την άρνηση των διεθνών αγορών να μας δανείσουν, επήλθε η κατάρρευση ενός παρασιτικού οικονομικού προτύπου, μεγέθυνσης με βάση τη (δημόσια και ιδιωτική) κατανάλωση με δανεικά –όπου το κράτος έπαιρνε το ρίσκο του δανεισμού και (δημοκρατικά, συναινετικά…) μοίραζε το προϊόν του δανεισμού, ώστε να συντηρούνται η φούσκα και η κοινωνική συναίνεση. Η φούσκα έσπασε και (τώρα πια, όλοι το μάθαμε…) δεν ξαναφουσκώνει.
Μέσα από μια βασανιστική πορεία, που το κόστος της διανεμήθηκε άδικα, σε βάρος 1,2 εκατ. συμπολιτών μας που είδαν το εισόδημά τους όχι να μειώνεται αλλά να καταστρέφεται ολοσχερώς (δηλαδή, τους ανέργους…), έχει αρχίσει να αναδύεται ένα νέο οικονομικό πρότυπο.
Η ενίσχυση του τομέα των διεθνώς εμπορεύσιμων αγαθών και υπηρεσιών είναι η πιο σημαντική και ελπιδοφόρα διαρθρωτική αλλαγή που γεννιέται μέσα στα χαλάσματα που σώρευσε η κρίση. Το 2009 το μερίδιο των μη εμπορεύσιμων δραστηριοτήτων ήταν 51% στη συνολική προστιθέμενη αξία και 55% στην απασχόληση. Στα χρόνια 2010-2015, η τάση αναστρέφεται. Το μέγεθος του τομέα των εμπορεύσιμων δραστηριοτήτων στην ιδιωτική οικονομία αυξήθηκε κατά 12% σε όγκο, κατά 24% σε ονομαστικές τιμές και κατά 8% στην απασχόληση.
Αυτή η τάση πρέπει να ενισχυθεί για να περάσουμε στη βιώσιμη ανάπτυξη με διατηρήσιμες θέσεις εργασίας. Βεβαίως, είναι κρίσιμο αλλά και στοιχειώδες να ολοκληρωθεί η τρέχουσα αξιολόγηση και να ενταχθούμε στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, ώστε από το 2017 να αρχίσουμε να βγαίνουμε στις αγορές. Αλλά, αν θέλουμε να ενισχυθεί ο τομέας των διεθνώς εμπορεύσιμων δραστηριοτήτων, δεν αρκούν οι εθνικής κλίμακας μεταρρυθμίσεις – που, άλλωστε, θα μπορούσαν να αποδώσουν μόνο σε βάθος χρόνου. Χρειάζονται στοχευμένες δράσεις, που θα αίρουν τα εμπόδια, θα ενισχύουν την κερδοφορία και θα απελευθερώνουν το παραγωγικό δυναμικό αυτού του τομέα, με συγκεκριμένες αλλαγές που θα αποφέρουν υψηλή, ορατή και μετρήσιμη απόδοση στον συντομότερο χρόνο. Τέτοιες νίκες, θα αποτελούσαν ανθεκτική γέφυρα προς ένα νέο, εξωστρεφές οικονομικό πρότυπο.
Στην εργαλειοθήκη του ΟΟΣΑ περιέχονται (και) τέτοιες δράσεις, αλλά δεν θα χρειαζόμαστε «ευαγγέλια» αν είχαμε θέσει προτεραιότητες και τις υπηρετούσαμε στα σοβαρά. Αν, παράδειγμα, οι Επιτροπές της Βουλής έθεταν ως προτεραιότητα την άρση όσων αναχρονιστικών εμποδίζουν την ανάπτυξη του τομέα των εμπορεύσιμων αγαθών και τη δημιουργία θέσεων εργασίας, θα μπορούσαν να καλούν όλους τους φορείς που δραστηριοποιούνται σε τέτοιους κλάδους, να καταγράφονται τα εμπόδια και να προωθούνται οι αλλαγές για άμεση ψήφιση στην Ολομέλεια. Αυτό θα ήταν ένα άξιο λόγου και με αποτελέσματα «Παράλληλο Πρόγραμμα». Δεν είμαι αισιόδοξος ότι αυτό ή κάτι άλλο ανάλογο θα γίνει. Γιατί; Διότι δεν γίνεται τίποτα, ακόμα και όταν τέτοιου είδους εμπόδια καταδεικνύονται δημόσια. Οπως ο αιωνόβιος νόμος του 1922…