Ενα μεγάλο ζήτημα βασανίζει τη νεοελληνική κοινή γνώμη: Να εκδοθούν ή όχι οι οκτώ Τούρκοι στρατιωτικοί που ενεπλάκησαν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο στο αιματηρό πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου; Ενα πραξικόπημα που μπορεί να απέτυχε, αλλά κόστισε περί τους 300 νεκρούς στον τουρκικό λαό και επιπλέον διευκόλυνε τον Ερντογάν στο να επιτύχει τους στόχους του. Στην κατεύθυνση της μη έκδοσης των «οκτώ» στην Τουρκία έχει εμφανιστεί ένα ενδιαφέρον κίνημα αλληλεγγύης, το οποίο με πολλούς τρόπους προσπαθεί να κάνει αισθητή την παρουσία και τις θέσεις του. Το κίνημα αυτό των αλληλέγγυων είναι αρκετά δυναμικό και κινείται προς την κατεύθυνση της επιρροής της Δικαιοσύνης, ωσάν να υπήρχε η αμφιβολία για την ευθυκρισία των Ελλήνων δικαστών.
Εχει ενδιαφέρον η επιχειρηματολογία που αναπτύσσει και πολλές φορές λειτουργεί τόσο υποστηρικτικά, ώστε να σχετικοποιεί το ίδιο το στρατιωτικό πραξικόπημα και να αμφισβητεί την εμπλοκή των αξιωματικών σ’ αυτό – λες και η δραπέτευση έγινε για κάποιους άλλους ακατανόητους λόγους. Στο ερώτημα αν πήραν μέρος στο πραξικόπημα ή όχι νομίζω ότι απαντά η ίδια η δραπέτευσή τους από την πατρίδα τους. Αλλά έτσι και αλλιώς δεν είναι αυτή η απάντηση που θα βαρύνει στη λήψη της απόφασης. Το ζήτημα της μη έκδοσης δεν σχετίζεται με τα αν είναι ή δεν είναι πραξικοπηματίες, ούτε με το βαθμό εμπλοκής τους στο πραξικόπημα, αλλά με την αμφισβήτηση της μεταχείρισής τους στην Τουρκία με βάση τους διεθνείς κανόνες.
Εχει ενδιαφέρον η επιχειρηματολογία που αναπτύσσεται από αυτό το κίνημα αλληλεγγύης. Μία από τις υπερβολές του είναι η χρήση του παλιού συνθήματος των απόκληρων επαναστατών «Ελευθερία ή Θάνατος», για να περιγραφούν η παρούσα κατάσταση και τα διλήμματα για τη μοίρα των κεμαλιστών Τούρκων αξιωματικών. Το ότι είναι κεμαλιστές το διατρανώνουν περήφανα οι ίδιοι δηλώνοντας στις απολογίες τους ότι ήταν «22 χρόνια στη γραμμή του Ατατούρκ». Προσφιλές επιχείρημα των αλληλέγγυων είναι η ενθύμηση της δραπέτευσης από την Ελλάδα πολλών αντιστασιακών που ήρθαν σε αντίθεση με τους Απριλιανούς πραξικοπηματίες. Στη σχετική επιχειρηματολογία αγνοείται εντελώς το γεγονός ότι οι Ελληνες που διέφυγαν επί χούντας ήταν αντιστασιακοί αγωνιστές που κυνηγήθηκαν από τους πραξικοπηματίες. Και ότι, αντιθέτως, οι 8 Τούρκοι ανήκουν στο παλιό βαθύ κράτος που διεκδίκησε να διατηρήσει τον παραδοσιακό ρόλο απέναντι σ’ έναν ανταγωνιστή, χρησιμοποιώντας τη δύναμη των όπλων, πραγματοποιώντας αιματηρό πραξικόπημα.
Ενα από τα πλέον χαρακτηριστικά επιχειρήματα ήταν αυτό που συνέδεε τους Εξ του 1922 με τον Μπελογιάννη και όλους με τους 8 πραξικοπηματίες. Τρία εντελώς άσχετα και ανόμοια μεταξύ τους ζητήματα ενοποιούνται για να κατασκευάσουν ιστορική κατηγορία. Και σ’ αυτά τα ιστορικά επιχειρήματα επιστρατεύτηκε και η αρχαία Αθήνα και το Κυλώνειο Αγος. Πάντως, το μόνο που συνδέει τις περιπτώσεις των Εξ με τους Οκτώ είναι η εγκληματική συμπεριφορά. Των μεν Εξ κατά ολόκληρου του μικρασιατικού ελληνισμού που τον παρέδωσαν συνειδητά και με νόμο στους τσέτες του Κεμάλ τον Αύγουστο του ’22 και των Τούρκων στρατιωτικών που ενεπλάκησαν σε αιματηρό πραξικόπημα στην πατρίδα τους και δραπέτευσαν φοβούμενοι τα επίχειρα. Και όσον αφορά τον Μπελογιάννη, μάλλον ξεχάσαμε τις ακόμα πιο οδυνηρές και άδικες αποφάσεις των εκτάκτων στρατοδικείων του Εμφυλίου, που τυχαίνει η ανάμνησή τους να προκαλεί έως σήμερα αμηχανία και ενόχληση.
Ολα αυτά συμβαίνουν μέσα σε ένα τεχνηέντως κατασκευασμένο υπόρρητο σχήμα όπου το πρόβλημα το δημιουργεί αποκλειστικά και μόνο ο αυταρχικός Ερντογάν, παραγνωρίζοντας το γεγονός ότι η Τουρκία διέρχεται ένα ιστορικό μεταίχμιο όπου ανατρέπονται οι ιδρυτικές της συμβάσεις, που βασίζονται στον εθνικισμό και στην ακραία αντιμειονοτική συμπεριφορά. Οτι αποτελεί έτσι κι αλλιώς μια παραδοξότητα, που απέχει πολύ από τα γνωστά κοινωνικά και κρατικά μοντέλα του δυτικού κόσμου. Οτι οι αυθεντικοί εθνικιστές είναι αυτοί που προέρχονται από το κεμαλικό κίνημα (που ως κατηγορία ανήκει στα φασιστικά κινήματα του μεσοπολέμου). Οτι ο Ερντογάν εκφράζει την ισλαμική προεθνικιστική οθωμανική ιδεολογία, που ιστορικά καταπιέστηκε από τον κεμαλισμό. Και ότι αυτή τη στιγμή έχει συνάψει συμμαχία με τους ακροδεξιούς του Μπαχτσελί (κεμαλικοί αυτοί) για να επιτύχει τον πολιτειακό μετασχηματισμό, διαμορφώνοντας ένα απολυταρχικό κράτος, όπου ο κεμαλισμός έχει αντικατασταθεί από τον ισλαμισμό. Με δυο λόγια το κίνημα αυτό, που έχει ανθρωπιστικά κίνητρα, διακρίνεται παράλληλα από υπερβολές, από προσπάθεια παρέμβασης στη Δικαιοσύνη και από τη διατύπωση μανιχαϊστικών σχημάτων, που εν μέρει μόνο ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα.
* Ο κ. Βλάσης Αγτζίδης είναι διδάκτωρ Σύγχρονης Ιστορίας, μαθηματικός (https://kars1918.wordpress.com/).