Η περασμένη εβδομάδα επεφύλασσε μία έκπληξη σε όσους ενδιαφέρονται για τις ευρωπαϊκές εξελίξεις και τις παρακολουθούν – δηλαδή, σε ελάχιστους, εφόσον μιλούμε για τη χώρα μας. Ο πρόεδρος της Επιτροπής, ο γνωστός και δημοφιλής Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ (Ζαν-Κλάουντ στα συριζαίικα) παρουσίασε τις προτάσεις, που από καιρό επεξεργαζόταν η Επιτροπή, για το μέλλον της Ενωσης. Η έκπληξη, ακόμη και για έμπειρους αναλυτές των ευρωπαϊκών, ήταν ότι η εισήγηση της Επιτροπής δεν είχε τη μορφή ιεραρχημένων προτάσεων, αλλά εναλλακτικών σεναρίων. Ο λόγος της υπολογισμένης ασάφειας ήταν επειδή η εισήγηση προήλθε μεν από την Επιτροπή, παρουσιάστηκε όμως από τον Γιούνκερ· και ο Γιούνκερ δεν είναι ακριβώς ή, τέλος πάντων, δεν είναι μόνο τεχνοκράτης.
Ο Γιούνκερ είναι κυρίως πολιτικός, με την έννοια του επαγγελματία, ο οποίος διαθέτει την επίγνωση των παραδοξοτήτων και των δυσκολιών της δημοκρατίας, καθώς και τον κυνισμό για να τις αντιμετωπίσει. Μια στάση, η οποία συμπυκνώνεται εξαίρετα στη μοναδική συμβολή του στα ευρωπαϊκά γράμματα (εκτός αν έγραφε τίποτε ποιήματα μικρός, τα οποία έχει εκδώσει…), δηλαδή τον αφορισμό του ότι «εμείς οι πολιτικοί ξέρουμε τι πρέπει να κάνουμε, αυτό που δεν ξέρουμε είναι πώς να επανεκλεγούμε». Οι επικριτές του υποδεικνύουν την αγάπη του για το τζιν τόνικ (ελπίζω ζεστό, όπως το έπιναν οι Βρετανοί στην Ινδία…) και οι πιο ένθερμοι από αυτούς τον χαρακτηρίζουν «φυγόπονο». Μπορεί να είναι· αυτό όμως δεν αντιφάσκει καθόλου με την πονηριά που τον διακρίνει ως πολιτικό. Αντιθέτως, την ενισχύει· είναι σύνηθες ο φυγόπονος να είναι και πονηρός, εφόσον είναι επιτυχημένος. (Χρειάζεται να αναφέρω τρανταχτά παραδείγματα από την ελληνική πολιτική;)
Το τέχνασμα του Γιούνκερ ήταν ότι παρουσίασε την πρόταση της Επιτροπής «καμουφλαρισμένη»: ως μία από ένα ευρύτερο σύνολο δυνατοτήτων, οι οποίες στην πραγματικότητα είτε δεν υφίστανται είτε έχουν ελάχιστες πιθανότητες. Η κατεύθυνση που προτείνει η Επιτροπή για το μέλλον της Ενωσης είναι εκείνη που απομένει, αφού έχουμε απορρίψει με την εις άτοπον απαγωγή τις μη ρεαλιστικές.
Ας πάρουμε τα πέντε σενάρια ένα προς ένα, ξεκινώντας από το τελευταίο: «Κάνουμε μαζί πολύ περισσότερα», δηλαδή επιτάχυνση της ομοσπονδιοποίησης. Απορρίπτεται και μάλιστα με καρπαζιά σε όποιον το είπε. Ακόμη και ο ιδεολόγος Φερχόφσταντ είναι αρκετά ρεαλιστής, ώστε να αντιλαμβάνεται ότι η επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος δεν παίζει ως πιθανότητα στην ευρωπαϊκή πολιτική. Προβληματικό και το δεύτερο σενάριο: «Τίποτε περισσότερο από ενιαία αγορά». Απορρίπτεται επίσης, καθώς ισοδυναμεί με υποχώρηση του ευρωπαϊκού πρότζεκτ, ενδεχομένως δε άτακτη. Συνεπάγεται το ξήλωμα όλων των θεσμικών αλλαγών που έγιναν στη λειτουργία της Ενωσης αφότου ξέσπασε η κρίση (και ποτέ δεν τους δώσαμε τη σημασία που έπρεπε…), οι οποίες προστατεύουν το ευρώ και το ανάγουν σε προτεραιότητα της Ενωσης.
Προχωρούμε στο τέταρτο σενάριο, για να το απορρίψουμε και αυτό: «Κάνουμε λιγότερα με πιο αποδοτικό τρόπο». Και αυτό, όπως το προηγούμενο, περιέχει τον ίδιο κίνδυνο της εκτός ελέγχου αναδίπλωσης. Προϋποθέτει μια συζήτηση όλων για όλα· είναι, δηλαδή, μια επιλογή δυνάμει χαοτική. Πάμε στο πρώτο σενάριο. Αυτό έχει τοποθετηθεί μάλλον ως αστείο, διότι λέγεται «Συνεχίζουμε κανονικά»… Το ότι αυτή είναι, αλίμονο, από τις πιθανότερες εκδοχές του ευρωπαϊκού μέλλοντος δεν σημαίνει ότι ως σενάριο δεν είναι αστείο. Διότι σκοπός της Επιτροπής είναι να υποδείξει λύσεις, όχι την ακινησία ενώπιον του προβλήματος. Τι μένει; Το τρίτο σενάριο: «Οσοι θέλουν περισσότερα κάνουν περισσότερα»· με άλλα λόγια, η Ευρώπη εκείνων που θέλουν και μπορούν, η Ευρώπη των ομόκεντρων κύκλων και της μεταβλητής γεωμετρίας. Είναι το μόνο ρεαλιστικό και ταιριάζει με τη Γερμανία. Καλό για την Ευρώπη· κακό για εμάς, αφού μένουμε εκτός εξελίξεων.
Εχετε υπ’ όψιν πώς λέμε τα κοιλώματα που έχουν σχηματιστεί με τα χρόνια στους κορμούς των γέρικων δένδρων; Ε, λοιπόν, τέτοιο και πολύ μεγάλο μάλιστα είναι ο Γιούνκερ!..