Αρκεί μια επίσκεψη στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, που άνοιξε –δεν είναι και λίγο ύστερα από τόσα χρόνια ανεπιτυχών προσπαθειών– για να υποδεχτεί την documenta 14, ώστε να καταλάβει κανείς το πνεύμα, το εύρος και την καλειδοσκοπική ματιά αυτής της διοργάνωσης.
Πόση σημασία έχει για τη Γερμανία φαίνεται από την παρουσία, στα σημερινά εγκαίνια στην Αθήνα, του προέδρου της Ομοσπονδιακής Γερμανίας Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάγερ. Η ελληνική πρωτεύουσα είναι η πρώτη πόλη, στα 60 χρόνια αυτού του διεθνούς θεσμού, που μοιράζεται την documenta μαζί με τη «γενέτειρά» της, το Κάσελ.
«Για τρεις μήνες η Αθήνα στο επίκεντρο του διεθνούς πολιτιστικού ενδιαφέροντος», διατυμπανίζει η ελληνική πλευρά. Είναι, αδιαμφισβήτητα, μια πολιτική κίνηση ειδικού βάρους από την πλευρά των Γερμανών. «Οι κρίσεις των τελευταίων ετών οδήγησαν σε κλυδωνισμούς εντός της Ε.Ε., προπάντων η απόφαση των Βρετανών να αποχωρήσουν από αυτήν. Είναι επομένως εξαιρετικά σημαντικό να σταλεί ένα σαφές μήνυμα συνοχής στην Ε.Ε., όπως συμβαίνει με την ευκαιρία της έκθεσης εδώ στην Αθήνα», είπε ο Γερμανός πρόεδρος στη συνέντευξή του στην «Κ».
Υπάρχει ένα έργο στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης που ονομάζεται «Ο ελληνικός τρόπος» (The Greek Way). Δεν θα αναφερθούμε στο περιεχόμενό του. Δανειζόμαστε τον τίτλο του μόνο· και μας λούζει κρύος ιδρώτας. Μπορούμε να ανταποκριθούμε στο κάλεσμα; Οχι οργανωτικά, οι Γερμανοί έχουν αναλάβει ένα μεγάλο μέρος εξάλλου, αλλά ψυχικά. Να απομακρυνθούμε από στερεότυπα, εχθρούς, εμπάθειες, απαξίωση, αλλά και «γέφυρες» ανάμεσα σε χώρες και «επίκεντρα», επαναλήψεις που δηλώνουν αμηχανία και διεκπεραίωση. Η συνεργασία επιτυγχάνεται μόνο με ίσους όρους. Τόσο η αποδόμηση όσο και η αποθέωση φέρνουν το ίδιο αρνητικό αποτέλεσμα. Να σταθούμε, να παρατηρήσουμε, να σκεφτούμε. Χρόνο μας προσφέρει η documenta 14· ίσως και μια καλύτερη εκδοχή της πόλης, της χώρας, εμάς των ίδιων και, κυρίως, της σχέσης μας με τους άλλους.
Αν δεν «οικειοποιηθούμε» τα πολλά καλά της, απλώς θα την έχουμε φιλοξενήσει. Θα παρέλθει και θα ενταχθεί στο βιογραφικό της πόλης. Θα έχουμε αποσπάσει το ελάχιστο και θα έχουμε προσπεράσει το νέο, όχι στην τέχνη, αλλά στην εμπειρία που μπορεί να μεταμορφώνει. Δεν είναι ο τουρισμός το ζητούμενο αλλά η ώσμωση.