Η ΠΓΔΜ βρίσκεται σε περίοδο μεγάλης κρίσης. Οι πρόωρες εκλογές τον Δεκέμβριο του 2016 συνοδεύονταν από σκάνδαλα ηλεκτρονικής παρακολούθησης και κατάχρησης εξουσίας από την κυβέρνηση του Νίκολα Γκρούεφσκι, ηγέτη του εθνικιστικού κόμματος VMRO-DPMNE. H προσπάθεια του ομοϊδεάτη του, προέδρου της Δημοκρατίας, Ιβάνοφ, να αμνηστεύσει τους υπόλογους για την παρακολούθηση τηλεφωνημάτων της αντιπολίτευσης, προκάλεσε μεγάλες διαμαρτυρίες στους δρόμους των Σκοπίων.
Μετά τις εκλογές, ο πρόεδρος Ιβάνοφ εμπόδισε την απόπειρα του SDSM να σχηματίσει κυβέρνηση συνεργασίας με τα αλβανικά κόμματα. Παρ’ όλα αυτά, η Βουλή εξέλεξε ως πρόεδρό της Αλβανό πολιτικό, δημιουργώντας έτσι γέφυρα ανάμεσα στις δύο μεγάλες εθνότητες, τη σλαβική και την αλβανική. Πρόκειται για μια νίκη του αλβανικού στοιχείου, που με τον δημογραφικό του δυναμισμό πλησιάζει το ένα τρίτο του συνολικού πληθυσμού της ΠΓΔΜ.
Η συνεργασία των Αλβανών ηγετών με το SDSM συνοδεύεται και από απαιτήσεις αναγνώρισης της αλβανικής γλώσσας ως δεύτερης επίσημης γλώσσας του κράτους και την προσαρμογή των συμβόλων της ΠΓΔΜ στον πολυεθνικό της χαρακτήρα. Οι απαιτήσεις αυτές ισοδυναμούν για τους εθνικιστές Σλαβομακεδόνες με εγκατάλειψη της κυριαρχίας τους επί του κράτους. Η προωθημένη απαίτηση των Αλβανών εθνικιστών να αναγνωριστεί επίσημα η λεγόμενη «γενοκτονία» εις βάρος του αλβανικού στοιχείου από το 1912 έως το 1956 θα αποτελέσει αιτία μελλοντικών συγκρούσεων. Η δυσαρέσκεια του αλβανικού στοιχείου ενισχύεται από την εμβληματική συμφωνία της Αχρίδας. Η πτώση του αλβανόφωνου DUI στις εκλογές απέδειξε την απογοήτευση των ψηφοφόρων του κόμματος για την εξέλιξη των σχέσεων των δύο εθνοτήτων υπό τον Γκρούεφσκι. Τα περισσότερα μέλη του DUI αρνούνται τώρα τη συνεργασία με τον Σλαβομακεδόνα εθνικιστή.
Καθώς οι Αλβανοί της ΠΓΔΜ πληθαίνουν και το Κόσοβο αποκτά ντε φάκτο την ανεξαρτησία του, το ενδεχόμενο μιας παναλβανικής ομοσπονδίας γίνεται όλο και περισσότερο πιθανό. Ο τελευταίος ανεκπλήρωτος βαλκανικός αλυτρωτισμός είναι έτσι πιθανό να πραγματοποιηθεί, δεδομένου μάλιστα και του πλεονεκτήματος των Αλβανών στις ΗΠΑ.
Οι Σοσιαλδημοκράτες, οι οποίοι στην προεκλογική τους εκστρατεία έδειξαν ιδιαίτερη ευαισθησία για τα προβλήματα των Αλβανών, διεκδικούν τώρα τον εξευρωπαϊσμό της χώρας τους και την απομόνωση του Γκρούεφσκι. Μια τέτοια εξέλιξη θα προσέφερε προοπτικές για μια διευθέτηση του ζητήματος της ονομασίας της ΠΓΔΜ, την οποία επιζητεί η Ελλάδα. Αν βρεθεί μια αμοιβαία αποδεκτή ονομασία, η Ελλάδα θα αποσύρει την αντίρρησή της για την είσοδο της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ.
Ωστόσο τα αλβανικά κόμματα δεν ομονοούν πάντοτε. Ανάμεσά τους υπάρχουν διαβαθμίσεις εθνικισμού και αλυτρωτισμού, αλλά και ιδεολογικές διαφωνίες. Αν όμως προκύψει ζήτημα σοβαρής αναβάθμισής τους, όπως στο ζήτημα της γλώσσας και του πολυεθνικού χαρακτήρα της χώρας, τότε σίγουρα θα βρεθούν στο ίδιο στρατόπεδο.
Ενα άλλο ζήτημα που ανακύπτει στις εξελίξεις της ΠΓΔΜ είναι ο ρόλος της θρησκείας στις δύο εθνότητες. Σε αντίθεση με τους χριστιανούς ορθόδοξους Σλαβομακεδόνες, οι οποίοι ακόμα και κάτω από το κομμουνιστικό καθεστώς δεν εγκατέλειψαν την Εκκλησία τους, οι Αλβανοί του Χότζα υπέστησαν την πιο συστηματική αποθρησκειοποίηση από όλες τις χώρες του κομμουνισμού. Σήμερα, η αναβίωση της ισλαμικής θρησκευτικής παράδοσης, με τη βοήθεια σαουδαραβικών πόρων, είναι δυνατό να χρησιμεύσει κυρίως στην όξυνση του αλβανικού εθνικισμού στην ΠΓΔΜ.
* Ο κ. Θάνος Βερέμης είναι ομότιμος καθηγητής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.