Μεγάλωσα σε κεντρώα οικογένεια με έντονη πολιτική εμπλοκή. Ο πατέρας μου ταύτισε τα καλύτερα χρόνια της ζωής του με τις πολιτικές εξελίξεις του ’60: Ανένδοτος, εκλογικός θρίαμβος της Ενωσης Κέντρου, Ιουλιανά, δικτατορία, αντιδικτατορικός αγώνας – Δημοκρατική Αμυνα.
Λάτρευε τον Γεώργιο Παπανδρέου. Τον μυθοποίησε όπως τα μικρά παιδιά τον πατέρα τους. Εντούτοις, στις ατελείωτες αφηγήσεις του για εκείνα τα χρόνια, μου έδειχνε πως στο μυαλό του ο πραγματικός πρωταγωνιστής ήταν άλλος: Ο Μητσοτάκης! Ο Μητσοτάκης που «χωρίς αυτόν δεν θα είχε γίνει ο Ανένδοτος, γιατί δική του ιδέα ήταν»· ο Μητσοτάκης που «ήταν γνήσιος δημοκράτης και δεν ήταν αντικομμουνιστής»· ο Μητσοτάκης «που ήταν ο ικανότερος και θα γινόταν αρχηγός της Ε.Κ. αν ο Γέρος δεν είχε αδυναμία στον γιο του»· ο Μητσοτάκης «που είχε δίκιο πως έπρεπε να αποφευχθεί η σύγκρουση με τον θρόνο αλλά ο Γέρος σκεφτόταν τον Ανδρέα». Οι αφηγήσεις τέλειωναν πάντα με θυμό και θλίψη, για τα Ιουλιανά, την αποστασία, τη δικτατορία, την ήττα της γενιάς του.
Παιδί απολάμβανα να παρευρίσκομαι στις «ενωσοκεντρίτικες» παρέες του πατέρα μου. Τους άκουγα να συζητούν επί ώρες και με λεπτομέρειες για πρόσωπα της δεκαετίας του ’60, που δεν ήξερα αλλά με τον καιρό, μου είχαν γίνει οικεία. Πρόσωπα και γεγονότα, που επανέρχονταν διαρκώς κι όταν κάποιος ξεχνούσε, οι άλλοι ήταν εκεί για να του υπενθυμίσουν. Ο Μητσοτάκης ήταν σταθερά σημείο αναφοράς, το αμφιλεγόμενο πρόσωπο. Αν ο Γέρος ήταν κάτι σαν πατέρας, ο Μητσοτάκης ήταν ο αγαπημένος θείος που εγκατέλειψε την οικογένεια και όλοι μιλούν για την «αποκοτιά» του. Μεγάλωσα με το όνομα Μητσοτάκης να ηχεί διαρκώς στα αυτιά μου. Μέσα από αναρίθμητες ιστορίες που είχα ακούσει, είχε πάρει μέσα μου διαστάσεις γιγάντιες. Ηταν ένα βουνό της Ιστορίας και η σκιά του βαριά για το δικό μου μικρό μέγεθος.
Δεν τον ψήφισα ποτέ μου. Στις πρώτες εκλογές που συμμετείχα, το 1985, ψήφισα τον Κύρκο, το ΚΚΕ εσωτερικού. Στις εκλογές του 1989-1990 ήμουν στο εξωτερικό και στην τελευταία αναμέτρηση που ο Μητσοτάκης πήρε μέρος ως αρχηγός της Νέας Δημοκρατίας το 1993, ταξίδεψα τρεις χιλιάδες χιλιόμετρα, μήπως και καταφέρει να μπει στη Βουλή ο Συνασπισμός. Πεταμένα λεφτά!
Σαν να ήθελε η μοίρα να παίξει μαζί μου, 20 χρόνια αργότερα, στις αρχές του 2013 δέχθηκα μία τιμητική πρόσκληση να συμμετάσχω στην παρουσίαση του βιβλίου, που είχε ως τίτλο «Μπροστά από την εποχή της. Η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας 1990-1993». Η έκδοση, την οποία είχε επιμεληθεί ο πρώην υπουργός Ιωάννης Παλαιοκρασσάς, είχε ως στόχο να αναδείξει το έργο της κυβέρνησης της Ν.Δ. την περίοδο 1990-1993, «με την ελπίδα ότι η εμπειρία εκείνης της εποχής μπορεί να αποτελέσει πολύτιμο βοήθημα σε αυτούς που έχουν σήμερα την ευθύνη να βγάλουν τον τόπο από την κρίση» όπως αναφέρει στον πρόλογο ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης.
Μέσα στις δύσκολες στιγμές της κρίσης, ο Μητσοτάκης φρόντισε να υπενθυμίσει ποιο ήταν εκείνη τη στιγμή το πραγματικό διακύβευμα. Ηθελε να κάνει σαφές πως η πραγματική πολιτική δεν είναι ποσοστά συμπάθειας ή αντιπάθειας στις δημοσκοπήσεις, ούτε εκλογικές νίκες γεμάτες ναρκισσισμό αλλά κενές περιεχομένου. Είναι ένας αγώνας για γενναίους, που τολμούν να δουν κατάματα την αλήθεια αλλά και ένας αγώνας για σώφρονες, που οφείλουν να ξέρουν πότε να συμβιβαστούν.
Ο Μητσοτάκης ήταν άνθρωπος της πράξης και του ρεαλισμού, έφερε όμως στο προσκήνιο, ηθελημένα ή αθέλητα, τη σημασία και τη δύναμη των ιδεών, των φιλελεύθερων ιδεών. Καμιά άλλη κεντροδεξιά κυβέρνηση, καμιά άλλη κυβέρνηση της Ν.Δ. δεν έδωσε τόση προτεραιότητα στις αξίες του φιλελευθερισμού είτε αυτές αναφέρονται στην οικονομία είτε στην πολιτική και στην κοινωνία. Ο Μητσοτάκης έβγαλε τον φιλελευθερισμό από τη ναφθαλίνη και τον έβαλε στο κέντρο της πολιτικής ζωής.
Ας μη γελιόμαστε όμως, ο Μητσοτάκης δεν έφυγε ως νικητής, ως δικαιωμένος έφυγε. Δικαιωμένος αλλά ηττημένος. Βίωσε την ήττα δύο φορές: μία από τη δικτατορία και μία από τον λαϊκισμό. Μαζί του έχασε και η χώρα και δυστυχώς είναι αργά πλέον να λέμε τι θα γινόταν αν…
Δεν το έχω κρύψει. Ανήκω στον χώρο του μεταρρυθμιστικού κέντρου, εκεί όπου ο πατέρας μου και οι φίλοι του με τοποθέτησαν χωρίς, ούτε αυτοί ούτε εγώ, να το καταλάβουμε, κληροδοτώντας μου τις αξίες της Δημοκρατίας και της Ελευθερίας, της ανεκτικότητας και της ανοικτής κοινωνίας. Αυτές τις αξίες του Κέντρου ανέδειξε ο Μητσοτάκης με την παρουσία του όλα τα χρόνια, με τις κερδισμένες και τις χαμένες μάχες του.
Αποχαιρετίζοντας αυτές τις μέρες έναν σπουδαίο πολιτικό, αισθάνομαι πως ανταμώνω εκ νέου παιδικές μνήμες, τον πατέρα μου και τους φίλους του, και χαιρετώ από μακριά αυτούς που μου κληροδότησαν την πεισματάρικη αίσθηση ελευθερίας που συνοδεύει τη σκέψη μου, αυτούς που δεν πρόλαβα να τους πω πόσο σημαντικοί υπήρξαν για μένα.
* Ο κ. Νίκος Μαραντζίδης είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Καρόλου στην Πράγα.