Η απόφαση του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ να αποσύρει τη χώρα του από τη συμφωνία για το κλίμα είναι ο καταλύτης που φαίνεται να πείθει τον διεθνή Τύπο ότι επί προεδρίας του, η χώρα θα αποσυρθεί από τον ηγετικό της ρόλο τουλάχιστον σε κάποια από τα ζητήματα διεθνούς ενδιαφέροντος. Ακόμη και σε συμμαχίες και φόρα στα οποία η Αμερική παραμένει ενεργή, όπως το ΝΑΤΟ και το G7, οι παρεμβάσεις του προέδρου Τραμπ επικρίνονται ως αντιπαραγωγικές, και το ερώτημα είναι πόσο κακό είναι αυτό για την Ευρώπη, και όχι μόνον.
Η καναδική εφημερίδα Globe and Mail είχε την Κυριακή πρωτοσέλιδο έναν χάρτη των ΗΠΑ ως νησί και τίτλο «Η Αμερική μόνη». Εξετάζοντας τις συνέπειες μιας αμερικανικής απομόνωσης, έκρινε ότι αυτό είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό για τη φιλελεύθερη δημοκρατία παγκοσμίως, καθώς εκτιμούσε ότι τα απολυταρχικά καθεστώτα θα αποκτήσουν μεγαλύτερη επιρροή, επιτείνοντας την πολιτική αστάθεια παγκοσμίως. Ο διπλωματικός πόλεμος εναντίον του Κατάρ ήδη χαρακτηρίζεται από αναλυτές ως μία συνέπεια της ενθάρρυνσης που έδωσε ο πρόεδρος Τραμπ στη Σαουδική Αραβία κατά το πρόσφατο ταξίδι του στη χώρα.
Στο καλό σενάριο της εφημερίδας, η Ε.Ε. αναμένεται να αναλάβει το βάρος που της αναλογεί και θα προχωρήσει στην εφαρμογή της συμφωνίας για το κλίμα, αλλά και στην προώθηση, έστω και μόνη, των παραδοσιακών προτεραιοτήτων της Διατλαντικής Συμμαχίας: τη δημοκρατία, το ελεύθερο εμπόριο, την ασφάλεια. Είναι αβέβαιο όμως αν αυτό θα είναι αρκετό για να επηρεάσει τις εξελίξεις στον υπόλοιπο κόσμο, καθώς η απόσυρση των ΗΠΑ ακυρώνει ένα σημαντικό μοχλό πίεσης για την επέκταση αυτών των αξιών παγκοσμίως. Απηχώντας τις πρόσφατες δηλώσεις της Γερμανίδας καγκελαρίου Αγκελα Μέρκελ, ο πρώην πρόεδρος της Επιτροπής Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο είπε χθες στη Σύνοδο του Concordia στην Αθήνα πως είναι ώρα η Ευρώπη να αναλάβει τις ευθύνες της. Ο κ. Μπαρόζο δήλωσε απογοητευμένος από την έλλειψη δέσμευσης στη διατλαντική συνεργασία από τον πρόεδρο Τραμπ. Ωστόσο, εμφανίσθηκε αισιόδοξος ότι η Ευρώπη θα ενισχυθεί, ως αντίδραση και στο σοκ του Brexit, χάρη στη συσπείρωση που εκτίμησε ότι έχει ήδη προκαλέσει η ανάγκη να τα καταφέρει μόνη της, αλλά και στην προσδoκώμενη επαναλειτουργία του γαλλογερμανικού άξονα, που εκτίμησε ότι είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την εύρυθμη λειτουργία της Ε.Ε.
Αυτή η προσέγγιση, όμως, αγνοεί το είδος των προβλημάτων στα οποία καλούνται να απαντήσουν οι σύγχρονοι ηγέτες. Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, διεθνή προβλήματα όπως η κλιματική αλλαγή χρειάζονται διεθνείς λύσεις, και χωρίς τις ΗΠΑ το εύρος τους περιορίζεται σημαντικά. Το ίδιο ισχύει για την αντιμετώπιση του μεταναστευτικού, της τρομοκρατίας, αλλά και για την προώθηση του διεθνούς εμπορίου. Το τελευταίο υπολογίζεται ότι συνέβαλε στην έξοδο ενός δισ. ανθρώπων από την απόλυτη φτώχεια τα τελευταία 20 χρόνια. Η υπόσχεση του προέδρου Τραμπ να βάλει πρώτα την Αμερική αλλά και η αντίληψη ότι δίκαιο εμπόριο σημαίνει διμερείς και όχι πολυμερείς συμφωνίες κινδυνεύουν να αντιστρέψουν αυτή την πρόοδο. Παράλληλα, έχουν αυξηθεί οι ανησυχίες ότι δεν θα αποφευχθεί ένας εμπορικός πόλεμος με αιχμή τη Γερμανία, αλλά με συνέπειες για όλη την Ευρώπη.
Και βέβαια, μπορεί η Ευρωπαϊκή Ενωση να απέφυγε τον λαϊκισμό μιας Λεπέν ή ενός Βίλντερς στην κυβέρνηση της Γαλλίας και της Ολλανδίας, αντίστοιχα, αλλά αυτός παραμένει ένας κίνδυνος που μπορεί να επανέλθει ανά πάσα στιγμή, με κάθε εκλογική αναμέτρηση αλλά και κάθε νέο τουίτ του προέδρου Τραμπ. Ακόμη και αν δεν συμβεί σε εθνικό επίπεδο, η ενστικτώδης απάντηση μιας Ευρώπης-φρουρίου απέναντι σε έναν πιο απρόβλεπτο και εχθρικό κόσμο κινδυνεύει να περιορίσει περαιτέρω την επιρροή της Ε.Ε. στην πορεία του.