Αν συγκρουστεί το αυτοκίνητό σας, πρώτη σας κίνηση πρέπει να είναι να το απομακρύνετε από τον δρόμο, ώστε να αποφύγετε και δεύτερο ατύχημα. Στην περίπτωση του προβλήματος συλλογής των απορριμμάτων, η κυβέρνηση κάνει ακριβώς το αντίθετο. Φροντίζει να ξαναγίνει όλη η χώρα ένας απέραντος σκουπιδότοπος, το αργότερο μέχρι το 2020. Ο λόγος είναι πολύ απλός.
Οι συνταξιοδοτήσεις των εργατών καθαριότητας και η αύξηση του όγκου των σκουπιδιών δεν δικαιολογούν με κανέναν τρόπο τις χιλιάδες προσλήψεις στον χώρο που γίνονται κάθε λίγα χρόνια. Είναι κοινό μυστικό ότι πολλές συμβάσεις καθαριότητας αποτελούν «κερκόπορτα» για να διοριστούν διοικητικοί υπάλληλοι στο Δημόσιο, παρακάμπτοντας ουσιαστικά το Ανώτατο Συμβούλιο Επιλογής Προσωπικού (ΑΣΕΠ). Κάποιος μπορεί να ξεκινήσει με σύμβαση και στη συνέχεια να μονιμοποιηθεί, χρησιμοποιώντας μόρια προϋπηρεσίας που οι εκάστοτε κυβερνώντες κακώς δίνουν απλόχερα σε έναν κλάδο που δεν χρειάζεται ιδιαίτερη εξειδίκευση. Ενα (οποιοδήποτε) πτυχίο ή ένας καλός λόγος από τον «μπάρμπα στην Κορώνη» αρκούν για τη μετάταξη, ή την απόσπαση, ή τη διάθεση (το Δημόσιο έχει πολλούς τρόπους) του χρήσιμου στο κοινωνικό σύνολο εργάτη σε μία από τις εκατοντάδες χιλιάδες αγαπητές στη Δημόσια Διοίκηση θέσεις διοικητικών υπαλλήλων.
Τα κενά που δημιουργούνται στην καθαριότητα απαιτούν την πρόσληψη νέων συμβασιούχων για να καλύψουν τις γνωστές ανάγκες, που βέβαια δεν μειώνονται. Αυτοί, μετά, με όμηρο τη δημόσια υγεία, πιέζουν με κινητοποιήσεις για τη μονιμοποίησή τους, επειδή οι ανάγκες που καλύπτουν είναι (πράγματι) πάγιες και διαρκείς. Ετσι ξεκινά ένας καινούργιος κύκλος· όλοι αλλάζουν και όλα παραμένουν ίδια.
Κακοδιοίκηση, όπως στη συγκεκριμένη περίπτωση, ή προβλήματα στη νομοθέτηση ή στην απονομή της δικαιοσύνης υπάρχουν σε όλες τις δημοκρατίες. Για τον λόγο αυτό έχουν θεσπιστεί η διάκριση των εξουσιών καθώς και θεσμοί, όπως είναι στη χώρα μας το ΑΣΕΠ, το πρόγραμμα Δι@ύγεια – διαφάνεια στο κράτος, η Ελληνική Στατιστική Αρχή και τα δημόσια ανοικτά δεδομένα. Υπάρχουν, δηλαδή, δικλίδες ασφαλείας για να αποτρέπουν τη γιγάντωση των προβλημάτων και δυσλειτουργιών. Ειδικά για το πρόβλημα της συνεχούς διαρροής προσωπικού από απαραίτητες θέσεις εργασίας που πολλοί θέλουν να αποφύγουν, σημαντικό τμήμα της λύσης είναι η διαφάνεια στο πού και πώς απασχολούνται οι δημόσιοι υπάλληλοι.
Σήμερα όλοι προβληματιζόμαστε στα τυφλά. Δεν γνωρίζουμε πόσοι πραγματικά ιδρώνουν καθημερινά ως εργάτες καθαριότητας, ως δάσκαλοι, ή ως νοσηλευτές από αυτούς που είχαν προσληφθεί για τον σκοπό αυτό τα τελευταία 20 χρόνια. Επίσης αγνοούμε πού εργάζονται αυτοί που μετακινήθηκαν σε γραφεία, ποιοι έχουν την υπηρεσιακή και ποιοι την πολιτική ευθύνη για τις μετακινήσεις αυτές. Το πελατειακό πολιτικό σύστημα εθελοτυφλεί.
Για να ανοίξουν λοιπόν τα μάτια της κοινωνίας και να μετριαστεί έτσι η ασέλγεια του πελατειακού πολιτικού συστήματος στο σώμα των δημοσίων υπαλλήλων, χρειάζεται να θεσπιστεί η διαύγεια στο οργανόγραμμα του Δημοσίου: μια διαθέσιμη σε όλους μας ψηφιακή καταγραφή τού πού εργάζεται κάθε υπάλληλος ο οποίος πληρώνεται (έστω και εν μέρει) από τον δημόσιο κορβανά. Κάθε σοβαρά διοικούμενος οργανισμός διαθέτει ένα τέτοιο οργανόγραμμα. Αυτό λ.χ. καταγράφει ότι ο Θανάσης που εργάζεται στο λογιστήριο του οργανισμού, αναφέρεται στη Μαρία που είναι οικονομική διευθύντρια και αυτή με τη σειρά της αναφέρεται στην Ελένη που είναι η γενική διευθύντρια. Φαίνεται απίστευτο, αλλά ένα τέτοιο ολοκληρωμένο οργανόγραμμα ουδέποτε έγινε για το Δημόσιο.
Ευτυχώς, τα τελευταία χρόνια έχουν τεθεί σε λειτουργία βασικές υποδομές που διευκολύνουν τη δημιουργία ενός πλήρους ψηφιακού οργανογράμματος του Δημοσίου. Το Μητρώο Υπηρεσιών και Φορέων επιτρέπει να χαρτογραφηθούν ψηφιακά όλες ανεξαιρέτως οι μονάδες που βρίσκονται μέσα σε κάθε φορέα, ώστε να αποτυπωθεί πλήρως και με κάθε λεπτομέρεια η δομή του Δημοσίου. Η «Απογραφή», το Μητρώο Ανθρώπινου Δυναμικού Ελληνικού Δημοσίου, παρέχει έναν κατάλογο των δημοσίων υπαλλήλων. Μέσω αυτού μπορούν να προστεθούν στη χαρτογράφηση όλοι οι υπάλληλοι που προσφέρουν τις υπηρεσίες τους σε κάθε μονάδα, δηλαδή να αποτυπωθεί η στελέχωση. Επίσης, όλοι, οι μισθοδοτούμενοι από το Δημόσιο πληρώνονται πλέον μέσω της Ενιαίας Αρχής Πληρωμής. Η λειτουργία της πρέπει να επεκταθεί ώστε να συνδεθεί κάθε πληρωμή με το οργανόγραμμα, αποτρέποντας έτσι την πληρωμή υπαλλήλων-φαντασμάτων. Τέλος, η Δια@ύγεια μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη δημόσια διάθεση του οργανογράμματος καθώς και των λεπτομερειών για τις καθημερινές αλλαγές του σε ψηφιακά επεξεργάσιμη μορφή.
Πώς θα γίνει αυτό το όνειρο πραγματικότητα; Πριν από επτά μήνες νομοθετήθηκε η δημιουργία ενός ελλιπούς οργανογράμματος για να τηρηθεί το γράμμα μιας μνημονιακής υποχρέωσης και να εξυπηρετηθούν ανάγκες της κινητικότητας των δημοσίων υπαλλήλων. Χάρη στις άοκνες προσπάθειες του εμπνευστή της ιδέας του ολοκληρωμένου ψηφιακού οργανογράμματος, δρα Διονύση Ρηγόπουλου (επιθεωρητή-ελεγκτή Δημόσιας Διοίκησης), έφτασε παράλληλα στη Βουλή μέσω του Οργανισμού Ανοιχτών Τεχνολογιών η διάταξη που θα υλοποιούσε τον πρωτοποριακό θεσμό που περιέγραψα. Δυστυχώς, απορρίφθηκε από την αρμόδια υπουργό κ. Γεροβασίλη μετά πολλών επαίνων αλλά και με την υπόσχεση «ότι θα το δούμε αμέσως μετά». Το κείμενο της διάταξης, φυσικά, είναι ακόμα διαθέσιμο και περιμένει.
Υπουργέ, να ένας εύκολος τρόπος να γράψετε ιστορία!
* Ο κ. Διομήδης Σπινέλλης είναι καθηγητής στο Τμήμα Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών και πρόεδρος του Οργανισμού Ανοιχτών Τεχνολογιών (ΕΕΛΛΑΚ).