Η αμερικανική δημοκρατία τον αντέχει. Αντεξε τον Νίξον. Αντεξε οκτώ χρόνια τον Μπους τον νεότερο. Θα αντέξει, έλεγαν, και τον Ντόναλντ Τραμπ.
Ετσι είναι, άλλωστε, οι δημοκρατίες – και ιδίως αυτή, που είναι ταυτόχρονα η πιο μεγάλη και η πιο απρόβλεπτη: Υστερα από έναν Μπους μπορεί να έρχεται ένας Ομπάμα. Και μετά τον Ομπάμα, αυτό.
Αντέχεται «αυτό»; Οι θεσμοί έχουν δείξει υγιή αντισώματα απέναντι στην εγκατάσταση ενός προέδρου σαν τον Τραμπ στην κορυφή της πυραμίδας. Τα νομοθετικά σώματα, ο Τύπος, η Δικαιοσύνη, κυρίως τα ίδια τα πρόσωπα που ενσαρκώνουν τη θεσμική μνήμη, επιβεβαιώνουν τις αισιόδοξες προβλέψεις για τις αντοχές τους.
Ομως, πώς αντέχεται ένας πρόεδρος που, παρότι διαβουλεύτηκε με τους συνεργάτες του, παρότι δεν αφέθηκε, ως συνήθως, στον κτηνώδη παρορμητισμό του, αποφάσισε εν τέλει να μη διαχωρίσει τους νεοναζί από εκείνους που διαδήλωναν εναντίον τους;
Πώς αντέχεται ένας πρόεδρος που, παρότι προκλήθηκε επίμονα από τους δημοσιογράφους, δεν αποτάχθηκε τη στήριξη των ρατσιστών – παρά μόνο γύρισε την πλάτη κι έκανε πως δεν άκουσε;
Η θέα αυτής της γυρισμένης πλάτης ήταν εξίσου αποτρόπαιη με τις εικόνες από το Σάρλοτσβιλ – τις εικόνες με τα τάγματα εφόδου, τους αγκυλωτούς σταυρούς, το αυτοκίνητο που ορμάει στο πλήθος και πετάει κορμιά στον αέρα. Παρά τις προσπάθειες ανασκευής του, το μήνυμα της προεδρικής πλάτης ήταν ότι καμία δημοκρατία δεν μπορεί να αισθάνεται ασφαλής. Καμία δεν μπορεί να αναπαύεται στις κατακτήσεις της.
Σαν να σπάει τον φλοιό της ιστορίας, αυτό που κάποτε ήταν οι Ηνωμένες απειλεί αυτό που οι Ηνωμένες Πολιτείες έγιναν με κόπους 240 ετών – με κόπους όχι πάντα αναίμακτους.
Πρόκειται για κινδύνους που δεν αφορούν μόνο την Αμερική. Απειλούν εξίσου και τις ευρωπαϊκές δημοκρατίες – όχι μόνο γιατί ο καλός τους κηδεμόνας χάνει την πολιτική του ευστάθεια, την εξωστρέφεια και την ηθική του νομιμοποίηση. Αλλά και γιατί ορισμένες από τις δημοκρατίες της Ευρώπης είχαν προλάβει να πέσουν μόνες τους στα χάσματα των ασυνεχειών τους. Είχαν, και πριν από το αντιπαράδειγμα του Τραμπ, αρχίσει να ενδίδουν σε ορμές που μεταπολεμικά έμοιαζαν ενταφιασμένες – και που δεν επιστρέφουν πάντα φορώντας άρβυλα και ανεμίζοντας σβάστικες.
Μπορεί ακόμη να είναι ισχυρή η επήρεια του σοκ από τις δυστοπικές εικόνες των οδομαχιών του Σάρλοτσβιλ. Μπορεί η θεσμική σπονδυλική στήλη της Αμερικής να απορροφήσει εν τέλει τον κλονισμό της από τις ακρότητες μιας εφήμερης προεδρίας. Ομως, κάθε μέρα του Τραμπ στον Λευκό Οίκο πυκνώνει το νέφος της ανασφάλειας. Είναι χίλιες φορές προτιμότερο να κατηγορηθεί κανείς σήμερα για αδικαιολόγητη ανησυχία, παρά αύριο για αδικαιολόγητο εφησυχασμό.