Τι θα έκανε σήμερα ο Ανδρέας Παπανδρέου; Τι θα έκανε ένας τέτοιος μάγος – που μπορεί να ήταν κυνικός, αλλά δεν ήταν ρηχός. Mπορεί να ήταν λαϊκιστής, αλλά δεν ήταν οικονομικά αναλφάβητος. Mπορεί να υποδαύλιζε τον αντιδυτικισμό, αλλά είχε επίγνωση τι σήμαινε η Δύση. Mπορεί να σκηνοθετούσε τον εαυτό του ως τελετάρχη του λούμπεν, αλλά ο ίδιος δεν ήταν λούμπεν. Εγινε «λαϊκός» μέσω ταξικής αποστασίας. Εγινε εστέτ του ευτελούς.
Μόνο σε τέτοια παραψυχολογική φαντασιοκοπία –«α, ρε και να ζούσε ο μεγάλος»– μπορεί να είναι επίκαιρος ο Ανδρέας. Γιατί, ανεξάρτητα από την ιστορική του αποτίμηση, ο παπανδρεϊσμός δεν έχει τίποτε να πει για τα διλήμματα μιας χρεοκοπημένης χώρας-μέλους της Ευρωζώνης τον 21ο αιώνα. Δεν έχει τίποτε να πει, όχι μόνο επειδή το φύραμά του –σοσιαλκρατισμός, εθνοκεντρισμός, προσωπολατρία– ήταν ήδη στην εποχή του παρωχημένο. Αλλά και επειδή τη βασική του επαγγελία, για την ολοκλήρωση της μεταπολιτευτικής δημοκρατίας, την είχε ήδη εκπληρώσει από την πρώτη του τετραετία.
Το παράδοξο είναι ότι, ενώ το ΠΑΣΟΚ τιμά τον ιδρυτή του μάλλον εθιμοτυπικά –χωρίς, πλην ανίατων εξαιρέσεων, να προσπαθεί να τον μετενσαρκώσει πολιτικά– ο Τσίπρας κάνει το ανάποδο: ταυτίζεται με το ληγμένο του πρότυπο.
Εχει, βεβαίως, σημασία η συγκυρία. Εμφανιζόμενος ως παπανδρεϊκότερος του ΠΑΣΟΚ, ο πρωθυπουργός φαντάζεται ότι προστατεύει τα ερείσματά του στο ακροατήριο της Κεντροαριστεράς, την ώρα που αυτή απειλεί να αποκτήσει πάλι υπόσταση.
Δεν είναι όμως μόνο η συγκυρία. Ο ΣΥΡΙΖΑ επιστρατεύει διαρκώς το παρελθόν για να ναρκοθετεί τη δημόσια ζωή με μικρούς εμφυλίους. Το έκανε με το εσθονικό και κάπως κατάφερε να εκτρέψει την ατζέντα. Το προσπάθησε με τον Ανδρέα και έφερε τα αντίθετα αποτελέσματα. Αντί να μπερδέψει τους αντιπάλους, δίχασε το κόμμα του.
Ωστόσο, ο ΣΥΡΙΖΑ του Τσίπρα χρειάζεται το παρελθόν όχι μόνο για λόγους τακτικής. Οταν, ας πούμε, επαναφέρει το καθεστώς του 1982 στα πανεπιστήμια ή διαφημίζει ως επίτευγμα την επανακρατικοποίηση του ΟΑΣΘ, δεν το κάνει για να αποπροσανατολίσει την αντιπολίτευση. Το κάνει επειδή η ροπή του είναι γνησίως οπισθοδρομική.
Μετακομμουνιστής και συνεταίρος του Καμμένου, ανδρεϊκός και φιλοκαραμανλικός, μαδουρίζων και μακρονιστής. Τι είναι ο Τσίπρας – εκτός από πρώην αντιμνημονιακός; Αυτή η ερώτηση φαίνεται να ταλαιπωρεί και τον ίδιο. Οχι υπαρξιακά, αλλά εκλογικά. Τι τον συμφέρει να είναι, για να επιζήσει στις επόμενες κάλπες.
Ο Τσίπρας απαντά λιβανίζοντας ένα «παραγωγικό μοντέλο» που δεν μπορεί να ενστερνιστεί· και κατασκευάζοντας ένα καταγωγικό μοντέλο που δεν μπορεί να εξαργυρώσει. Η ανδρεολαγνεία του δεν αποδίδει. Πολλοί μπορεί ακόμη να αγαπούν τον νεκρό. Κανείς τον νεκροκόμο.