Η ομορφιά του χώρου της Πνύκας είναι η γύμνια του. Οι Αθηναίοι που έχτιζαν μετά μανίας και άνευ ευτελείας ό,τι κενό συναντούσαν στο διάβα τους επέλεξαν για τη δημοκρατία τους μια γυμνή πλαγιά ανάμεσα στον λόφο των Νυμφών και τον λόφο των Μουσών. Εχτισαν το βήμα, έστησαν τον βωμό του Αγοραίου Διός, τα απολύτως απαραίτητα δηλαδή, και πέραν τούτου ουδέν. Ενας κενός χώρος όπου κατέθεταν τις απόψεις τους για την κοινή τους ζωή, η γεωφυσική αναπαράσταση μιας χοάνης που καταπίνει τις διαφορές και τις αντιθέσεις, ο στόχος της δημοκρατίας. Τίποτε δεν ξεχωρίζει, εκτός από τον λόγο του αγορητή.
Η έκφραση «λίκνο της δημοκρατίας», η οποία επαναλαμβάνεται σαν νευρικό τικ από όποιον έχει την τύχη να εκφωνήσει λόγο εκεί, εκτός από την καταθλιπτική κοινοτοπία της, αποκαλύπτει και την αλαζονική διάθεση του παρόντος απέναντι στην Ιστορία του. Ναι, την αποδεχόμαστε, ναι, την τιμούμε, πλην όμως ας έχομε υπ’ όψιν ότι επρόκειτο περί βρέφους. Ο Μαρξ, αν δεν κάνω λάθος, αποκαλεί την ελληνική αρχαιότητα παιδική ηλικία του πολιτισμού μας. Μπορεί η δημοκρατία να μη φορούσε πάνες, πλην όμως, φευ, ήτο ανδροκρατούμενη. Και ήτο και δουλοκτητική. Ολοι αυτοί που αγόρευαν εκεί πέρα είχαν και μερικούς δούλους σπίτι για να τους κάνουν τις δουλειές. Αλί, αλί και τρισαλί. Σαν να μην έφταναν όλ’ αυτά, το μωράκι ήταν και επεκτατικό. Διότι εκεί, στο λίκνο της δημοκρατίας σήκωσαν τα χεράκια τους και αποφάσισαν τη σφαγή της Μήλου και της Μυτιλήνης. Και η δημοκρατία από το λίκνο της έδωσε στον Σωκράτη να πιει το κώνειο. Τι να κάνουμε; Αυτά έχει η «ανθρώπινη οικουμένη», όπως την αποκάλεσε εν τη σοφία του ο κ. Τσίπρας, φαντάζομαι για να τη διαχωρίσει από την «κτηνώδη οικουμένη».
Στην έκφραση «λίκνο της δημοκρατίας» υπάρχει η αλαζονεία του παρόντος απέναντι στο παρελθόν του. Και καλά εμείς που εννοούμε ότι, όταν χτίζαμε Παρθενώνες, οι άλλοι παρέμεναν βαλανηφάγοι. Κι όταν «οι άλλοι» γεννούσαν Δάντηδες και Ραφαήλους, εμείς βοσκάγαμε αρνάκια. Αλλά και «οι άλλοι» δύσκολα την κρύβουν την αλαζονεία τους. Εδώ γεννήθηκε η δημοκρατία, αλλά εμείς την απαλλάξαμε από τις παιδικές της ασθένειες, τη δουλοκτησία, εμείς δώσαμε δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες κι εμείς καταδικάζουμε την αποικιοκρατία. Ποιος θέλει να θυμάται ότι μικρός τα έκανε πάνω του και πέρασε ιλαρά;
Τα λέω όλ’ αυτά διότι στην Πνύκα τις αναφορές του κ. Μακρόν στον πολιτισμό ούτε στα καλύτερα όνειρά μου δεν τις είχα φανταστεί. Και καλά ο δικός μας. Υποθέτω θα ανατρέξει στα άπαντα Λαζόπουλου στη βιβλιοθήκη του για να καταλάβει. Ο Μακρόν όμως το είπε και το ξαναείπε: «Θα επαναφέρουμε την ευρωπαϊκή εμπιστοσύνη μέσω του πολιτισμού… Ας ξαναβρούμε την αισιοδοξία του πολιτισμού που θα μας φέρει την εμπιστοσύνη…». Επιτέλους, κάποιος Ευρωπαίος πολιτικός τοποθετεί τον ευρωπαϊκό πολιτισμό στο επίκεντρο της φιλοδοξίας του. «Η Ακρόπολη, ο Παρθενώνας είναι ένας καθρέφτης της ευρωπαϊκής μας ταυτότητας». Μήπως ο ευρωπαϊκός πολιτισμός θα πρέπει να απελευθερωθεί από τα γκάτζετ της σύγχρονης τέχνης, κάτι κατασκευές σαν ρητά του Πάουλο Κοέλιο; Τελευταία φορά που στην Ευρώπη συζητήθηκε σοβαρά ο πολιτισμός ήταν επί του Τζακ του Λανγκ. Ηταν όμως σαφάρι του πιο πρόσφατου γκάτζετ απ’ την Ιαπωνία και λογοκρισία του «βρώμικου παρελθόντος» μας.
Μπορείς να συλλάβεις τις ΗΠΑ χωρίς τον στρατηγό Λι; Κι όμως τα γεγονότα στη Σάρλοτσβιλ έγιναν γιατί ήθελαν να κατεδαφίσουν τον ανδριάντα του. Συνελήφθη κάποιος στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης διότι ήθελε να επιτεθεί στη ζωγραφική του Τιντορέτο και του Περουτζίνο επειδή παριστάνουν τον Χριστό ως Αρειο. Στο Rijksmuseum στο Αμστερνταμ έσβησαν όλες τις «κακές» λέξεις από τις πινακίδες, όπως μαύρος, σκλάβος, νάνος. Στη Γαλλία ζητούν να αφαιρεθεί η προτομή του Κολμπέρ από το Κοινοβούλιο επειδή έφτιαξε τον «Μαύρο Κώδικα» που νομιμοποιούσε τη δουλοκτησία στις Αντίλλες επί Λουδοβίκου ΙΔ΄.
Κι όμως όλ’ αυτά και πολλά ακόμη είναι ο πολιτισμός μας. Κι αν τον ακρωτηριάσεις, δεν μένει παρά «το μίσος και η πικρία, τα ποταπά πάθη του δημοκρατικού ανθρώπου», που έλεγε ο Νίτσε. Δεν μένει παρά η ύβρις ενός παρόντος που ασφυκτιά στην αλαζονεία του. Και μιας που ξεκίνησα με Ελλάδα, ας κλείσω με Ελλάδα. Η σκέψη των τραγικών είναι πιο επείγουσα παρά ποτέ.