Στα χρόνια της κρίσης θεσπίστηκε η ετήσια συνάντηση των New York Times στην Αθήνα με θέμα την κατάσταση της δημοκρατίας. Από τα λίγα θετικά της τελευταίας πενταετίας. Το εγχείρημα, με συνεταίρο την «Καθημερινή», ξεκίνησε πριν από πέντε χρόνια ως συνέδριο με θέμα «Η Δημοκρατία υπό πίεση» και εξελίχθηκε στον ετήσιο πολυήμερο θεσμό που σήμερα ονομάζεται Φόρουμ Δημοκρατίας της Αθήνας (Athens Democracy Forum), με τη συμμετοχή του ΟΗΕ και του Δήμου Αθηναίων. Στην αρχή, ήταν φανερό ότι στην Ελλάδα η οικονομική κρίση προκαλούσε σωρεία προβλημάτων που υπονόμευαν το πνεύμα της δημοκρατίας και τη νομιμοποίηση του πολιτικού συστήματος, έτσι γεννήθηκε η ιδέα για μια τέτοια συζήτηση σε διεθνές επίπεδο. Τα χρόνια που μεσολάβησαν έδειξαν ότι το πρόβλημα δεν έπληττε μόνο τη δική μας «ειδική περίπτωση» αλλά σάρωνε μεγαλύτερες χώρες με πιο ώριμα πολιτικά συστήματα – όπως η Βρετανία και οι ΗΠΑ.
Σήμερα είναι κοινός τόπος ότι η φιλελεύθερη δημοκρατία, όπως τη γνωρίσαμε στις χώρες της Δύσης, δοκιμάζεται πολλαπλώς από την παγκοσμιοποίηση, την αυξανόμενη ανισότητα και τη μετανάστευση. Αφενός, η έλλειψη εμπιστοσύνης σε πολιτικά πρόσωπα και κόμματα που δεν διαθέτουν εύκολες απαντήσεις οδήγησε στην υπονόμευση του ίδιου του δημοκρατικού πολιτεύματος στα μάτια πολλών, οι οποίοι αναζητούν ανατροπές, δεν εμπιστεύονται τα μέσα ενημέρωσης και είναι εύκολη λεία για δημαγωγούς. Αφετέρου, διαφορετικά μοντέλα διακυβέρνησης, όπως το κινεζικό μείγμα κομμουνισμού – καπιταλισμού, «ανταγωνίζονται» τη φιλελεύθερη δημοκρατία και την ελεύθερη αγορά. Οπως σημείωσε σε συζήτηση χθες ο πρώην πρωθυπουργός της Αυστραλίας Κέβιν Ραντ, σε λίγα χρόνια η Κίνα θα είναι η μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο και δεν θα είναι ούτε δημοκρατία, ούτε δυτική, ούτε αγγλόφωνη. Αυτό θα έχει τεράστιες προεκτάσεις στη διεθνή οικονομική και πολιτική διακυβέρνηση.
Το ετήσιο φόρουμ λειτουργεί, πλέον, ως βαρόμετρο για την κατάσταση της δημοκρατίας στον κόσμο. Αυτή είναι η ουσία του, καθώς και οι υψηλοί καλεσμένοι και οι εκδηλώσεις, ομιλίες και συζητήσεις στο Προεδρικό Μέγαρο, στο Ηρώδειο, στη Στοά του Αττάλου, στο Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος, στο Costa Navarino, στο Ζάππειο και αλλού. Οσο περνούν τα χρόνια, η συνάντηση εξελίσσεται σε πεδίο προβληματισμού και αναζήτησης λύσεων, όπως υπογραμμίζει το φετινό θέμα: «Λύσεις για έναν κόσμο που αλλάζει». Η σημαντικότερη προσφορά της συνάντησης είναι ότι υπάρχει και είναι χρήσιμη. Οσο περνούν τα χρόνια, θα είναι ακόμη πιο αναγκαία.