Ηταν το περιοδικό Playboy ορόσημο για την παγκόσμια σεξουαλική απελευθέρωση, όπως γράφτηκε πολλές φορές μετά τον θάνατο του εμπνευστή και ισόβιου διευθυντή του, του Χιου Χέφνερ, προχθές, στα 91 του;
Δεν ξέρω για την παγκόσμια αλλά στη σεξουαλική απελευθέρωση της μεταπολεμικής Δύσης οπωσδήποτε διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο. Και ήταν όντως ένα κοινωνικό, πολιτισμικό φαινόμενο που εμφανίστηκε σε μια εποχή ασφυξίας και ηθικολογίας. Οπως έχω ξαναγράψει σε αυτήν εδώ την εφημερίδα, «το Playboy εξέφρασε μια βασική αρχή του δυτικού κόσμου: πως δίνει ένας άνθρωπος αξία στο σώμα του, πως όταν σέβεσαι το άτομο σέβεσαι και το σώμα του». Επιπροσθέτως, απενεχοποίησε τις τολμηρές, ειδικά για την εποχή των ’50s και των ’60s, γυναίκες που έδειχναν να απολαμβάνουν με μιαν αυτάρκεια το ίδιο τους το σώμα, αδιαφορώντας για το ηδονοβλεπτικό ανδρικό βλέμμα. Από την άλλη, «νομιμοποίησε» το αδηφάγο ανδρικό βλέμμα πάνω σε μια γυναίκα, ντυμένη ή όχι. Δηλαδή, το αφόρητο στερεότυπο ότι ο άνδρας που γδύνει με το βλέμμα μια γυναίκα είναι «πιο» άνδρας από τους άλλους. Το ότι ο άνδρας που γδύνει μια γυναίκα με το μάτι μπορεί να τη φέρνει σε δύσκολη θέση ήταν ψιλά γράμματα. Ως γνωστόν, όλα είναι ζήτημα τρόπων και εκεί δεν υπάρχει συνταγή. Υπό αυτή την έννοια, ναι, το ιστορικό περιοδικό προσέφερε έδαφος στον φαλλοκρατισμό σε μια εποχή που όλο αυτό έμοιαζε κανονικό.
Οχι πως το ανδρικό βλέμμα της επιθυμίας δεν είναι κάτι φυσιολογικό – μην τρελαθούμε τελείως. Η τάση των διαφόρων -ισμών να θεωρούν εκ των προτέρων απροστάτευτα θύματα ενήλικες οι οποίοι αναλαμβάνουν την ευθύνη και τις συνέπειες των πράξεών του είναι κάτι συνηθισμένο διαχρονικά. Την ίδια στιγμή όμως, συχνά οι κοπέλες που πόζαραν (με τη θέλησή τους φυσικά) στις σελίδες του εντύπου τύγχαναν οικονομικής εκμετάλλευσης και συμπεριφορών ανάρμοστων και προσβλητικών. Το κατήγγειλε η Γκλόρια Στέιναμ όταν μπήκε στον κόσμο του «Χεφ» ως «κουνελάκι», ενώ στην πραγματικότητα ήταν ρεπόρτερ σε undercover αποστολή. Ο φεμινισμός που άνθησε στα τέλη των ’60s έθιξε ένα καίριο ζήτημα: το γυμνό δεν είναι πράγμα, είναι άνθρωπος.
Δεν ήταν λοιπόν ή το ένα ή το άλλο το Playboy, η ιστορία του δεν ήταν «μαύρο – άσπρο». Σήμερα, βέβαια, μοιάζει με παλαιό ημερολόγιο. Είναι μια μεγάλη και επικερδής επιχείρηση αλλά επί της ουσίας δεν έχει παρόν, μόνον Ιστορία. Και η Ιστορία του Playboy –το έχουμε επίσης ξαναπεί– είναι σημαντική πέραν των σεξουαλικών ηθών: οι σελίδες του με τα διηγήματα κορυφαίων συγγραφέων του 20ού αιώνα, όπως και οι πολυσέλιδες συνεντεύξεις με μεγάλες μορφές παγκοσμίως, άφησαν εποχή. Ουσιαστικά, κινήθηκε στη μεγάλη παράδοση των αμερικανικών περιοδικών του περασμένου αιώνα.
Κλείνοντας, να μνημονεύσουμε την εξαιρετική ελληνική έκδοση του Playboy υπό τη διεύθυνση του πρόωρα και τόσο άδικα χαμένου Ανταίου Χρυσοστομίδη, επίσης με εκλεκτή ύλη, πρωτότυπη λογοτεχνία, πλούσιες συνεντεύξεις και –γιατί όχι;– πολύ ενδιαφέρουσες, έως και απρόσμενες, γυμνές φωτογραφίσεις.