Για το έθνος τους είναι ήρωες, για τους αντιπάλους τους δολοφόνοι οι οποίοι θα έπρεπε να κρεμαστούν ή να περάσουν το υπόλοιπο της ζωής τους στη φυλακή. Ο λόγος, για όσους έχουν κατηγορηθεί ότι στον γιουγκοσλαβικό εμφύλιο διέπραξαν, διέταξαν ή ανέχθηκαν πράξεις που εμπίπτουν στα εγκλήματα πολέμου και οδηγήθηκαν στο Διεθνές Δικαστήριο.
Και ήσαν πολλοί, απ’ όλες τις πλευρές, εκείνοι οι οποίοι ενεπλάκησαν στην ανθρωποσφαγή: Σέρβοι, Κροάτες, Βόσνιοι μουσουλμάνοι, Αλβανοί του Kοσόβου. Πολιτικοί και στρατιωτικοί ηγέτες, άνθρωποι του υποκόσμου που στο όνομα της σωτηρίας του έθνους και της θρησκευτικής πίστης έσφαξαν, λεηλάτησαν αλλά και πλούτισαν. Η διεθνής κοινότητα συγκρότησε, το 1993, διαρκούντος του πολέμου το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την πρώην Γιουγκοσλαβία (ICTY) το οποίο αμέσως μετά την ειρηνευτική συμφωνία του Ντέιτον (1995) ξεκίνησε το κυνήγι, με σκοπό να τιμωρήσει εκείνους που ευθύνονταν για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Αποδόθηκε δικαιοσύνη; Το ίδιο το Δικαστήριο υποστήριξε ότι έπαιξε τον ρόλο του. Και πράγματι κάποιοι, απ’ όλες τις πλευρές, καταδικάστηκαν και φυλακίστηκαν. Αλλοι αθωώθηκαν. Οι Σέρβοι μιλούν για μονομέρεια και δικαιοσύνη των νικητών, η οποία έστρεψε εναντίον τους τη ρομφαία. Οι Βόσνιοι, οι Κροάτες και οι Αλβανοί φωνάζουν ότι η διεθνής κοινότητα «χάιδεψε» στην πραγματικότητα τους Σέρβους.
Στις αρχές της εβδομάδας οι σχέσεις Βοσνίας και Σερβίας δοκιμάστηκαν για την υπόθεση της αθώωσης, από δικαστήριο στο Σεράγεβο, του πρώην πολέμαρχου των μουσουλμάνων Νασέρ Οριτς. Ο Οριτς είχε συλληφθεί στην Ελβετία κατόπιν διεθνούς εντάλματος της εισαγγελίας του Βελιγραδίου με την κατηγορία της σφαγής Σέρβων αμάχων και οι ελβετικές αρχές τον παρέδωσαν για να δικαστεί όχι στη Σερβία που τον καταζητούσε, αλλά στη Βοσνία όπου η ετυμηγορία του δικαστηρίου ήταν προδιαγραμμένη. Η αθώωσή του προκάλεσε την οργή του Βελιγραδίου. Το ίδιο είχε γίνει, αντιστρόφως, όταν το ICTY είχε απαλλάξει τον Σέρβο εθνικιστή Βόιτσλαβ Σέσελι, ενώ οι Κροάτες πανηγύρισαν με την αθώωση του δικού τους κατηγορουμένου Αντε Γκοτόβινα.
Εθνικοί ήρωες ή εγκληματίες, λοιπόν; Στα Βαλκάνια σημασία δεν έχει ποια είναι η αλήθεια, αλλά τι πιστεύουν οι άνθρωποι ότι είναι αλήθεια. Ομως αυτό που προκαλεί ανησυχία είναι ότι, 27 χρόνια μετά, οι «ήρωες» αυτοί εξακολουθούν να ανεβάζουν τα έθνη τους στα «κάγκελα».