Την ώρα που η περυσινή εκστρατεία για τις προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ φούντωνε και ο Ντόναλντ Τραμπ είχε αρχίσει να ξεχωρίζει από τους συνυποψηφίους του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, διαδηλωτές στο Χιούστον διαπληκτίζονταν έξω από ισλαμικό κοινοτικό κέντρο. Από τη μία, ήταν μέλη «πατριωτικής» οργάνωσης με όνομα «Καρδιά του Τέξας», η οποία είχε εκατοντάδες χιλιάδες οπαδούς στο Facebook και ήθελε να «σταματήσει την ισλαμοποίηση του Τέξας»· από την άλλη, ήταν οι «Ενωμένοι Μουσουλμάνοι της Αμερικής». Οταν οι δύο αντίπαλες διαδηλώσεις βρέθηκαν έξω από το ισλαμικό κέντρο, φυσικό ήταν να προκληθεί ένταση. Η προεκλογική εκστρατεία, εξάλλου, διεξήχθη σε κλίμα έντονου διχασμού. Το ιδιαίτερο ενδιαφέρον της σύγκρουσης στο Χιούστον στις 21 Μαΐου του 2016, όπως αποκάλυψε ο Ρεπουμπλικανός γερουσιαστής Ρίτσαρντ Μπερ, είναι ότι και οι δύο ομάδες ήταν «δημιούργημα» Ρώσων που τις οργάνωσαν μέσω του Facebook, με συνολικό κόστος 200 δολαρίων.
«Οι πολίτες πρέπει να κατανοήσουν ακριβώς πόσο κυνική ήταν η εκστρατεία και πως αυτή η προσπάθεια, η οποία εκτελείται από τον πρώην πράκτορα της KGB που σήμερα είναι πρόεδρος της Ρωσίας, ήταν σχεδιασμένη για να παρέμβει σε αυτά τα θέματα που είναι τόσο προκλητικά και τόσο διχαστικά εδώ στις ΗΠΑ», δήλωσε ο Δημοκρατικός βουλευτής Ανταμ Σιφ, σύμφωνα με την εφημερίδα Texas Tribune. Τα δύο μέλη του Κογκρέσου μιλούσαν σε συνεντεύξεις Τύπου την περασμένη Τετάρτη, έπειτα από χωριστές συνεδριάσεις των επιτροπών Πληροφοριών της Γερουσίας και της Βουλής. Οι επιτροπές, καθώς και η υποεπιτροπή Δικαιοσύνης της Γερουσίας, διερευνούν τη ρωσική ανάμειξη στην προεκλογική εκστρατεία και πώς Ρώσοι πράκτορες (ή άλλοι) έκαναν χρήση των δυνατοτήτων που τους παρείχαν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Εκπρόσωποι των τεχνολογικών γιγάντων Facebook, Google και Twitter εκλήθησαν για να δώσουν εξηγήσεις και να προτείνουν λύσεις.
Οι επιτροπές έδωσαν στη δημοσιότητα 3.000 διαφημίσεις ρωσικής προέλευσης που αναρτήθηκαν στο Facebook στη διάρκεια της εκλογικής εκστρατείας. Η εταιρεία αποκάλυψε ότι σχεδόν 150 εκατ. Αμερικανοί μπορεί να είδαν ύλη στο Facebook και το Instagram που ήταν προϊόν ρωσικής παρέμβασης. Επίσης, αναρτήθηκαν κι άλλα 80.000 κείμενα και εικόνες ρωσικής προέλευσης στο Facebook μέσα σε δύο χρόνια. Υπολογίζεται ότι Ρώσοι έγραψαν 131.000 μηνύματα στο Twitter και ανήρτησαν πάνω από 1.000 βίντεο στο YouTube. Ο Δημοκρατικός γερουσιαστής Μάικ Ουάρνερ είπε ότι, σύμφωνα με έρευνα, περίπου 15% των λογαριασμών στο Twitter είναι είτε ψευδώνυμοι είτε αυτόματοι (ρομπότ).
Η τεχνολογία και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης συνδέουν όλους με όλα. Αδιάκοπα. Δεν διαθέτουν, όμως, δικλίδες ασφαλείας για να μας προστατεύσουν απ’ όποια δύναμη θελήσει να τα χρησιμοποιήσει για αθέμιτους σκοπούς. Σύμφωνα με δημοσκόπηση που διεξήχθη στις ΗΠΑ την περασμένη εβδομάδα, το 54% των ερωτηθέντων πιστεύει ότι οι καταγγελίες για ρωσική ανάμειξη είναι σοβαρές και χρήζουν διερεύνησης. Την ίδια ώρα, λατρεύουν την Google και αγαπούν το Facebook, ενώ είναι επιφυλακτικοί με το Twitter. Η έρευνα του ενημερωτικού ιστότοπου Axios και της εταιρείας δημοσκοπήσεων SurveyΜonkey βρήκε ότι το 52% των ερωτηθέντων έχει «πολύ θετική» άποψη για το Google και το 33% «κάπως θετική». Οσον αφορά το Facebook, το 24% έχει «πολύ θετική» άποψη και το 36% «κάπως θετική»· για το Twitter, το 38% δεν έχει άποψη, το 17% έχει «κάπως αρνητική» και το 12% «πολύ αρνητική», ενώ μόλις το 9% έχει «πολύ θετική» και το 23% «κάπως θετική» άποψη.
Οι ανησυχίες, πάντως, δεν επηρέασαν ούτε τα κέρδη των εταιρειών. Το Facebook ανακοίνωσε αύξηση εσόδων κατά 49% (10,14 δισ. δολάρια) και αύξηση κερδών κατά 79% το προηγούμενο τρίμηνο. Οι μετοχές της Google βρίσκονται σε ύψη ρεκόρ, ενώ το Twitter προσβλέπει στα πρώτα του κέρδη το τρέχον τρίμηνο.
Τον Απρίλιο, το πρακτορείο Reuters μετέδωσε ότι, σύμφωνα με τρεις νυν και τέσσερις πρώην αξιωματούχους των ΗΠΑ, τα ρωσικά μέσα ενημέρωσης RT και Sputnik συμμετείχαν σε σχέδιο του Βλαντιμίρ Πούτιν να επηρεάσουν τους Αμερικανούς ψηφοφόρους υπέρ του Τραμπ και να υπονομεύσουν την εμπιστοσύνη των ψηφοφόρων στο εκλογικό σύστημα. Την περασμένη εβδομάδα, το Twitter απέκλεισε τα δύο μέσα από το να αγοράζουν διαφημίσεις στο δίκτυό του. Η ρωσική κυβέρνηση προανήγγειλε αντίποινα.
Ο διευθύνων σύμβουλος του Facebook, Μαρκ Ζούκερμπεργκ, ανακοίνωσε ότι η εταιρεία θα προσλάβει 10.000 επιπλέον ανθρώπους για να ελέγχουν την ύλη που αναρτάται στο δίκτυο. Αυτό θα αυξήσει τα κόστη της εταιρείας κατά 45% έως 60% τον ερχόμενο χρόνο. Και οι τρεις εταιρείες, πάντως, είπαν ότι δεν πιστεύουν ότι έχει διαλευκανθεί ακόμη η έκταση της ρωσικής παρέμβασης. Ούτε φαίνεται να έχουν λύσεις. Η γερουσιαστής Νταϊάν Φέινστιν τις προειδοποίησε: «Εσείς κατασκευάσατε αυτές τις πλατφόρμες και τώρα έχουν γίνει αντικείμενα κατάχρησης. Εάν δεν κάνετε εσείς κάτι γι’ αυτό, θα το πράξουμε εμείς».
Η πραγματικότητα, όμως, είναι ότι ούτε οι εταιρείες ούτε οι νομοθέτες πείθουν ότι μπορούν να ελέγξουν τον χείμαρρο πληροφοριών, ότι μπορούν να αποκλείσουν την κατάχρηση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης χωρίς να υπονομεύσουν την ελευθερία των πολιτών.