Λίγα συμβάντα, πρόσωπα, πράξεις κλειδώνονται στη μνήμη και ανακαλούνται, σαν ποδοβολητά μέσα στη νύχτα, κάθε χρονιά που κλείνει, σε σύγκριση με όσα, ανατριχιαστικά πολλά, χάνονται στην κούρσα των αλληλοδιάδοχων ημερών – συχνά κανείς συγκλονίζεται και φρικιά, αγαπάει και μισεί, τέρπεται και υποφέρει με αναιμικές ρίζες και κατάλοιπα χωρίς αίμα. Οχι ότι οι λίστες που συντάσσονται με τα συνταρακτικά, τα τραγικά, τα προπετή, τα παράξενα, τα θλιβερά, τα αστεία του κάθε έτους δίνουν οντότητα στο άμεσο παρελθόν, συνήθως είναι μια ανακατασκευή μνήμης τετριμμένη, τεχνητή, σαν κονσέρβα ιστορικών στιγμών με διαφορετικό βάρος για τον καθένα, όμως φανερώνουν την προαιώνια αγωνία για πάγωμα, για επαναφορά του χρόνου.
Ηδη παρελαύνουν ενσταντανέ από τα γεγονότα της χρονιάς: οι 39 νεκροί της επίθεσης του ISIS σε νυχτερινό κέντρο στην Κωνσταντινούπολη, η ρωσική εμπλοκή στο σκάνδαλο των αμερικανικών εκλογών, οι δοκιμές πυραύλου και βόμβας υδρογόνου από τη Βόρεια Κορέα, ο Μακρόν πρόεδρος της Γαλλίας, η Αγκελα Μέρκελ για τέταρτη φορά στην καγκελαρία, οι 59 νεκροί και 529 τραυματίες από τον παρανοϊκό σκοπευτή στο Λας Βέγκας, η διαρροή των Paradise Papers, η καταδίκη στη Χάγη του Ράτκο Μλάντιτς… Ηδη αναρίθμητα τα κλικ στις 30 πιο συγκινητικές φωτογραφίες του 2017 από το National Geographic – γυναίκες της φυλής Σαμπούρου στο Ναϊρόμπι ντυμένες με τα καλά τους διδάσκονται Πληροφορική. Φορώντας μια κουρτίνα για μανδύα και ένα χάρτινο στέμμα οκτάχρονη γίνεται η πριγκίπισσα της Τούνδρας σε καταυλισμό στη Θάλασσα του Κάρα. Τουρίστας προσπαθεί να χαϊδέψει φάλαινα σε λαγκούνα του Μεξικού. Εθελοντής στον πόλεμο κατά των ναρκωτικών στην Κολομβία, δολοφονείται σε συμπλοκή. Σκελετωμένο κορίτσι κάνει δουλειές σε παραγκούπολη του Δελχί κ.ο.κ. Και οι λίστες δεν έχουν τέλος. Τα πρόσωπα της χρονιάς, οι πιο φιλικές προς τις επενδύσεις χώρες, οι καλύτεροι της ελληνικής ναυτιλίας, οι καλύτερες πόλεις του κόσμου για φοιτητές, οι καλύτερες ταινίες, οι πιο σέξι ηγέτες, οι λαμπρότεροι ηθοποιοί, η καλύτερη 11άδα, οι θεαματικότερες προσπεράσεις στα Grand Prix του 2017…
Στρώματα συμβάντων επικάθονται πάνω στα παλιά, και ο χρόνος ρέει, όλο και πιο γρήγορα. Ισως γιατί τον μετράμε μόνο ως ζημία ή ως όφελος («κέρδισα χρόνο», «έχασα χρόνο»). Γιατί είμαστε κολλημένοι στην πεπατημένη, γιατί αναβάλλουμε τα επίπονα και αρνούμαστε να κοιτάξουμε κατά πρόσωπο τα προβλήματα. Γιατί σχολιάζουμε ακατάπαυστα αδιαφορώντας για όσους σκέφτονται διαφορετικά και υποτιμώντας την ανάγκη για αποδείξεις, γιατί οι γνώμες κατασταλάζουν αβασάνιστα χωρίς κατάθεση χρόνου και κόπου, γιατί ο δημόσιος διάλογος έχει υποβαθμιστεί σε πινγκ πονγκ κοινοτοπιών. Γιατί το τοπίο είναι θολό από τις συνεχείς κυβερνητικές αντιφάσεις με την ταυτόχρονη διατήρηση πολλών ρόλων. Γιατί η ενημέρωση περιορίζεται στη σύλληψη και μετάδοση του στιγμιαίου. Γιατί γαντζωνόμαστε στο παρόν και εκεί αυτοπεριοριζόμαστε· ο χρόνος άλλαξε στην αντίληψή μας αφότου εγκαταλείφθηκε η ιδέα του μέλλοντος ως συνώνυμου μιας συναρπαστικής προοπτικής (το ίδιο και η πολιτική, που διαχειρίζεται επιφανειακά, βραχυπρόθεσμα τα προβλήματα, πολιτική ανοιχτή στο μέλλον δεν υφίσταται, μόνο προβλέψεις για το απώτερο μέλλον· το 2050 στους 100 εργαζόμενους θα αντιστοιχούν 73 συνταξιούχοι). Επιστρέφουμε, λοιπόν, διαρκώς στο παρόν, όχι της συμφιλίωσης των παραδόσεων, της σύγκλισης των εμπειριών, της συνένωσης όλων των στιγμών, παλιών, νέων, αλλά σε ένα τώρα που περνά μέσα από τον μηδενισμό, την άρνηση, χωρίς αληθινή χαρά, χωρίς ταυτότητα. Μακριά από τη σκέψη ότι ο χρόνος είναι αλλαγή, ρήξη, μνήμη.
Ετσι, καλπάζει, όπως κι αν τον βιώνουμε, κυκλικό ή γραμμικό, απόλυτο ή υποκειμενικό. Ως ακατάπαυστο τικ-τακ ενός αόρατου μετρονόμου που χτυπά αιώνια με ρυθμό σταθερό ή ως αντανάκλαση των σχέσεων μεταξύ προσώπων και πραγμάτων.
Καλπάζει γιατί δεν έχουμε πλέον τη δύναμη να επινοήσουμε άλλες ουτοπίες, άλλους μύθους. Εφόσον οι ανεπάρκειες και οι βλάβες μας έγιναν μόνιμη επωδός, δεν τις σκεφτόμαστε πια και στήνουμε μια χώρα που δεν ονειρεύεται ποτέ το άλμα.