Παρότι δεν το αποδέχονται οι εκκλησιαστικές ηγεσίες, στις τελετουργίες και τις αντιλήψεις των διαφόρων εκδοχών της χριστιανικής θρησκείας είναι πολλά τα ίχνη του παγανισμού. Απόδειξη της προσαρμοστικότητας του χριστιανισμού, η οποία τον ωφέλησε πολύ περισσότερο από τη βία που άσκησε, τα ίχνη αυτά ποικίλλουν από χώρα σε χώρα, ανάλογα με τη θρησκευτική προϊστορία της, αλλά και από περιοχή σε περιοχή κάθε χώρας. Το μαρτυρούν εδώ σ’ εμάς οι γιορτές που στολίζουν το Δωδεκαήμερο και τις Αποκριές, όσες άντεξαν δίχως τη ραγισμένη βακτηρία της «αναβίωσης». Το προσμαρτυρούν οι τελετές των Θεοφανίων, που χρόνο με τον χρόνο περισώζουν όλο και λιγότερα στοιχεία πνευματικότητας, αφού συρρικνώνονται σε ένα θέαμα ειδωλολατρικού ανταγωνισμού, που απευθύνεται προς τα έξω, προς την κάμερα της τηλεόρασης και τη μικροκάμερα των κινητών, και λίγο ενδιαφέρεται για οτιδήποτε ψυχικής τάξεως.
Θέλει βέβαια ιδιαίτερη φαντασία για να πιστέψουμε ότι ο αγιασμός των υδάτων με το ρίξιμο του σταυρού έλκει την καταγωγή του απευθείας από τα Πλυντήρια της αρχαίας Αθήνας, όταν το ξόανο της Αθηνάς μεταφερόταν εν πομπή και παρατάξει στο Φάληρο, για να καθαριστεί το ίδιο και να εξαγνιστούν τα νερά του Σαρωνικού. Αναλόγως ισχυρή φαντασία χρειάζεται όμως και για να πιστέψουμε πως είναι τεκμήριο υψηλής πνευματικότητας ο σκληρότατος ανταγωνισμός για το ποιος θα πιάσει πρώτος τον σταυρό. Ενας ανταγωνισμός που δεν αποκλείει πια τη χρήση δόλιων τεχνασμάτων για την εξασφάλιση της νίκης (συνέβη προχθές στη Ναύπακτο, όπου ο πονηρός επέλεξε μικρότερο θαλάσσιο διάδρομο), ακολουθείται δε από ποδοσφαιρικού τύπου καταγγελίες για «στήσιμο» (συνέβη στο Δήλεσι) ή από ανταλλαγή αγαπητικών γρονθοκοπημάτων και ταυτόχρονο αναθεματισμό των «Γύφτων» (συνέβη στο Κιάτο). Ακόμα και η απαίτηση να επαναληφθεί ο «αγώνας» –το ρίξιμο του σταυρού– ακούστηκε φέτος. Θαρρείς και πρόκειται για ολυμπιακή κούρσα στα εκατό μέτρα πεταλούδα, που μπορεί να ξαναγίνει, αν διαπιστωθεί κάτι αντικανονικό. Είναι άραγε ή δεν είναι φετιχιστική η πίστη πως, αν πιάσεις πρώτος τον σταυρό, θα πάει καλά η χρονιά σου; Μετατρέπονται ή όχι τα Θεοφάνια σε κάποιας μορφής Σαρβάιβορ, έτσι όπως καταντούν ευκαιρία για να φανερωθεί πανίσχυρος ο ψυχοδιαβρωτικός πόθος για την πρωτιά, που οδηγεί σε υποθαλάσσιες κλωτσιές κατά των αντιπάλων και σε κουτοπονηριές; Εκείνο το περιστέρι στην Καλαμάτα, που αφέθηκε ελεύθερο πλην ήδη νεκρό, ίσως κάτι συμβολίζει.