Στα τρία χρόνια του ΣΥΡΙΖΑ μάθαμε πολλά. Και συνεχίζουμε να μαθαίνουμε. Αν μη τι άλλο, αυτή η τριετία, εκτός από καταστροφική, υπήρξε και διδακτική. Κυρίως μας έμαθε ορισμένα πράγματα που οφείλαμε να γνωρίζουμε ήδη, όπως το πόσο ανώφελο είναι να θεωρείς ότι τα επιχειρήματα λογικής αλληλουχίας κάποια στιγμή θα γίνουν αποδεκτά ή το πόσο ριψοκίνδυνο είναι να προβλέπεις ότι αργά ή γρήγορα η πλάστιγγα θα γείρει υπέρ της αλήθειας.
Ολα αυτά μάς διδάσκουν ότι η αλαζονεία και η υπεροψία είναι οι χειρότερες επιλογές για εκείνους που έχουν να αντιμετωπίσουν αντιπάλους που θεωρούν «υποδεέστερους» πολιτικά, πνευματικά και κοινωνικά. Αλλά, πέραν αυτών, που ενδεχομένως είναι πλέον αυτονόητα, διδασκόμαστε επίσης για τις πολλές και ίσως νέες διατομές στο κοινωνικό σώμα. Μας το υπενθυμίζουν τα συλλαλητήρια, από τη μια, αλλά και οι φαινομενικά αλλοπρόσαλλες και όχι προβλέψιμες αντιδράσεις για πλήθος θεμάτων της επικαιρότητας. Η απουσία «κοινού τόπου» είναι κανόνας, όπως και η υπενθύμιση ότι οι μετατοπίσεις ανάμεσα στην άλλοτε Αριστερά και την άλλοτε Δεξιά επιταχύνονται με καύσιμο τον συναισθηματικό παράγοντα. Μία άλλη πολιτική δύναμη, προς το παρόν αχαρτογράφητη κομματικά, αλλά παρούσα εδώ και χρόνια με σημαντικές μάλιστα επιδόσεις, εκπροσωπεί ήδη ένα μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας και τροφοδοτείται από εκείνη την άυλη σχέση του πολίτη με την ιδέα του ανήκειν και την ανάγκη για συναισθηματική οχύρωση. Αυτή η διατομή ξεπερνάει τους ισχύοντες κομματικούς διαχωρισμούς και προκαλεί αταίριαστες, εκ πρώτης όψεως, συγγένειες.
Η εποχή μας ενισχύει αυτές τις τάσεις για συναισθηματική εκτόνωση, για ψυχολογική ταύτιση και κοινωνική ανυπακοή, σε τέτοιο μάλιστα βαθμό ώστε κάθε απόπειρα απόκρουσης της συναισθηματικής (ή και δημαγωγικής) γλώσσας στην πολιτική να προκαλεί το αντίθετο αποτέλεσμα. Είμαστε σε ένα σημείο όπου η γλώσσα της διπλωματίας και του μακροπρόθεσμου εθνικού συμφέροντος (μέσα από πολιτικές ουσιαστικής ανάπτυξης) τείνει να ταυτίζεται με τον ελιτισμό και την απόσταση από τα λαϊκά προβλήματα. Δύσκολα περνάει η άποψη ότι η Ελλάδα μπορεί και πρέπει να γίνει σεβαστή μέσα από τη σκληρή δουλειά, τους χαμηλούς τόνους, τη συνέπεια, το άνοιγμα των ΑΕΙ στον σύγχρονο κόσμο, την ελευθερία στην οικονομική πολιτική και την αυτοκριτική σε όλα τα ζητήματα. Ζούμε την εποχή όπου οι νέες συσπειρώσεις στο εκλογικό σώμα μπορεί να ανατρέπουν εθνικές προτεραιότητες.