Από το προξενείο της Ελλάδας στα Σκόπια επί ενιαίας Γιουγκοσλαβίας, στο ΝΑΤΟ και στην Ουάσιγκτον, στο Βουκουρέστι το 2008 και, εν συνεχεία, στη Χάγη το 2011. Η διπλωματική πορεία τού πρέσβη ε.τ. Γεωργίου Σαββαΐδη μοιάζει να ακολουθεί την πορεία του Σκοπιανού, ενός θέματος που για τους περισσότερους Ελληνες «άνοιξε» το 1992 με τη διάλυση της πρώην Γιουγκοσλαβίας. Οχι για τον ίδιο.
Το γραφείο του στο κέντρο της Αθήνας είναι γεμάτο από αναμνήσεις της διπλωματικής του διαδρομής. «Αυτό είναι το “διπλωματικό καφενείο” μου» σημειώνει, χαμογελώντας, για τον χώρο που τον στεγάζει μετά 40 χρόνια στο υπ. Εξωτερικών.
«Αρεσκόμαστε στην Ελλάδα να λέμε “ανύπαρκτο” το ένα θέμα, “ψευδό” το άλλο», σημειώνει εισαγωγικά ο Γ. Σαββαΐδης, εξηγώντας ότι η Ελλάδα έχει αναλώσει διπλωματικό κεφάλαιο για το Μακεδονικό ήδη από την ίδρυση της Γιουγκοσλαβίας. «Τα αλυτρωτικά ζητήματα, επί ενιαίας Γιουγκοσλαβίας, μας ήταν γνωστά. Δεν είναι κάτι που ανέκυψε το 1992. Ομως, οι οποιεσδήποτε εξάρσεις εκαλύπτοντο, σε κάποιο βαθμό, από την ομοσπονδιακή παρέμβαση. Υπήρχε μια συμφωνία Αθήνας και Βελιγραδίου, όχι για παραμερισμό του ζητήματος αλλά για έλεγχο της θερμοκρασίας του».
Ενα «κρυφό» επεισόδιο του Μακεδονικού καταγράφηκε το 1982, μετά την απόφαση του Ανδρέα Παπανδρέου για επιστροφή των πολιτικών προσφύγων. Ως γενικός πρόξενος της Ελλάδας στα Σκόπια, ο Σαββαΐδης κινητοποιείται ενόψει του κινδύνου δημιουργίας μειονοτικού ζητήματος από τη μαζική επιστροφή στην Ελλάδα περίπου 70.000 ατόμων σλαβικής συνείδησης που είχαν διαφύγει στην ΠΓΔΜ. Ηταν οι πρωταγωνιστές και οι απόγονοι ομάδων που έδρασαν στη Μακεδονία, ήδη πριν από τον εμφύλιο, με στόχο την απόσπαση εδαφών, στο πλαίσιο του σχεδιασμού του Τίτο για μια βαλκανική ομοσπονδία. Η ελληνική κυβέρνηση αποφάσισε, τελικά, ότι θα επέστρεφαν μόνον οι Ελληνες το γένος πολιτικοί πρόσφυγες. Ουδείς εκ των ευρισκομένων στα Σκόπια επέστρεψε.
Ο ίδιος ξαναβρίσκεται αντιμέτωπος με το ζήτημα τον Ιούλιο του 2007, όταν σε μια κλειστή σύσκεψη στελεχών υπό την Ντόρα Μπακογιάννη στο υπ. Εξωτερικών γνωστοποιείται η νέα ελληνική «γραμμή»: σύνθετη ονομασία έναντι όλων. Ξεκινά η διπλωματική προσπάθεια με κατάληξη τη Σύνοδο του ΝΑΤΟ, τον Απρίλιο του 2008. «Συμφωνήθηκε τότε πως αυτή θα ήταν η τελευταία γραμμή αμύνης της Ελλάδος και πως εάν βάζαμε τα Σκόπια στο ΝΑΤΟ με την προσωρινή ονομασία, η υπόθεση του ονόματος θα ήταν εντελώς χαμένη για την Ελλάδα». Η διπλωματική προσπάθεια της Αθήνας είχε προχωρήσει αλλά όχι τόσο ώστε «Μπους και λοιποί να μη φέρουν, σχεδόν στην αγκαλιά τους, τον Γκρούεφσκι στο Βουκουρέστι», λέει ο κ. Σαββαΐδης. Κάνει λόγο για ισχυρές πιέσεις προς τον πρωθυπουργό Κ. Καραμανλή και την υπουργό Εξωτερικών, αλλά και για την έντονη αντιπαράθεση των ΗΠΑ με Γερμανία και Γαλλία, σχετικά με την πρόσκληση Ουκρανίας και Γεωργίας στη Συμμαχία. «Η ένταση αυτής της αντιπαράθεσης βοήθησε, εμμέσως, την ελληνική υπόθεση».
Δέκα χρόνια μετά και ενώ έχει μεσολαβήσει η εκδίκαση της προσφυγής της ΠΓΔΜ στη Χάγη, με τον ίδιο ως εκπρόσωπο της Ελλάδας, ο πρέσβης Σαββαΐδης ελπίζει σε λύση. «Συμβιβασμός θα είναι, ούτε νίκη του ενός ούτε νίκη του άλλου», εξηγεί. Πέραν του ονόματος, ο πρέσβης δίνει ιδιαίτερο βάρος στην αναθεώρηση του συντάγματος, προς άρση των αλυτρωτικών αναφορών, και, βεβαίως, στη διαμόρφωση μιας ολιστικής συμφωνίας που δεν θα αφήνει περιθώρια υπαναχώρησης στο μέλλον.
Η αναθεώρηση του Συντάγματος και η άρση πρακτικών αλυτρωτισμού, λέει, αποτελούν τη βασική προϋπόθεση μιας καλής λύσης. «Δεν είναι νομικό, αλλά βαθύτατα πολιτικό ζήτημα. Το Σύνταγμα δεν είναι απλώς ο υπέρτατος νόμος μιας χώρας, αλλά έχει παιδαγωγικό χαρακτήρα και μια πολιτική αποστολή. Ο σκοπός της συμφωνίας δεν είναι, αν παραβιαστεί, να πάμε ξανά στο Δικαστήριο της Χάγης, αλλά οι επόμενες γενεές στις δύο χώρες να διδαχθούν ότι η μία χώρα δεν έχει στο Σύνταγμά της εθνικές επιδιώξεις, ή στοχεύσεις που αποβλέπουν σε αποσταθεροποίηση ή υπονόμευση της άλλης πλευράς».
Ως προς το εάν αισιοδοξεί για την επίτευξη συμφωνίας εν μέσω έντασης και υπολογισμού του πολιτικού κόστους, ο πρέσβης Σαββαΐδης, μετά μία μικρή παύση απαντά: «Τα ανοικτά θέματα δημιουργούν τέτοιες πεποιθήσεις στις ελίτ, που τελικά ο χειρισμός τους από τις πολιτικές ηγεσίες καθίσταται εξαιρετικά δυσχερής. Και δεν αναφέρομαι στον λαό, που έχει κάθε δικαίωμα να εκφράζεται. Το θέμα είναι πού τραβάνε οι ηγεσίες, κι αυτές οι ηγεσίες θα πρέπει κάποτε να τραβήξουν μπροστά».
Ο Γ. Σαββαΐδης
• Γεννήθηκε το 1945.
• Πτυχιούχος Νομικής και Πολιτικών Επιστημών του Παν. Αθηνών και κάτοχος Master από τη Νομική του Harvard.
• Το 1972 εισήλθε στο διπλωματικό σώμα και, μεταξύ άλλων, διετέλεσε αντιπρόσωπος της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ και πρέσβης στις ΗΠΑ.
• Διετέλεσε συντονιστής πολιτικοστρατιωτικών και επιχειρησιακών υποθέσεων του ΥΠΕΞ, ενώ ηγήθηκε της ομάδας για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών.
• Το 2016 ανέλαβε επικεφαλής εκπόνησης του προγράμματος της Ν.Δ. στους τομείς της εξωτερικής πολιτικής, άμυνας και ευρωπαϊκών υποθέσεων.