«Γεννήθηκα σε ένα σπίτι όπου το μόνο βιβλίο ήταν το βιβλιάριο υγείας του πατέρα μου». Ο Μιχάλης Κατσίγερας, τον οποίο χάσαμε πριν από μία εβδομάδα, ήταν περίφημος στον χώρο μας για τις γνώσεις, την ευρυμάθεια και την κρίση του. Ηταν η περίπτωση του ανθρώπου που δεν σταματούσε να μαθαίνει και –το πιο δύσκολο– να τακτοποιεί ακατάπαυστα αυτές τις γνώσεις μέσα στο κεφάλι του. Η απόλαυση της πνευματικής συγκίνησης ήταν ανάγκη για τον Μιχάλη.
Εκείνο όμως που τον έκανε τόσο ξεχωριστό ως τύπο ήταν η αυθεντικότητα της προσωπικότητάς του. Σε αυτήν έδειχνε αμέσως όλη τη διαδρομή του στη ζωή, χωρίς να εξωραΐζει (τουλάχιστον όχι πολύ…) και, πάντως, χωρίς να κρύβει. Ηταν συγχρόνως λόγιος και ευγενώς λαϊκός (και αγενώς, όποτε αυτό ήταν απολύτως απαραίτητο).
Βοηθούσε, ασφαλώς, στη σύνθεση της προσωπικότητάς του και η μεγάλη αγάπη του για το θέατρο – είχε σπουδάσει Θεατρολογία στο Παρίσι, εργαζόμενος συγχρόνως ως σερβιτόρος. Εν τέλει, όσο τον σκέπτομαι από την απόσταση που μας χωρίζει πια, ήταν η τόσο προσωπική σχέση του με τη γνώση αυτό που τον έκανε ιδιαίτερο άνθρωπο. Οσο για την προσωπική καλοσύνη του, τη μαρτυρεί η γενναιοδωρία του στις καθημερινές σχέσεις με τους συναδέλφους. Βεβαίως, ήταν και κουραστικός – ποιος ενδιαφέρων άνθρωπος δεν είναι; Πάντα, όμως, με χάρη και στυλ.
«Ουδείς άσφαλτος», απάντησε κάποτε η Αντζελα Δημητρίου σε ερώτηση για κάποιο γλωσσικό ολίσθημά της, από εκείνα που την έκαναν διάσημη εξίσου με τα τραγούδια της. Εγινε τότε η καημένη το κλωτσοσκούφι των σχολιαστών, καθώς προκατάληψη και άγνοια έκαναν όλους να της προσάψουν νέο ολίσθημα. Ο Μιχάλης, όμως, την υπερασπίστηκε με ένα πνευματώδες και αιχμηρό σημείωμα (ενυπογράφως ή με ψευδώνυμο, δεν είμαι σίγουρος), θυμίζοντας στους ημιμαθείς που την κορόιδευαν ότι «άσφαλτος» είναι και επίθετο, που σημαίνει «αλάθητος». Τέτοιες πολυεπίπεδες ειρωνείες και, προπαντός, όταν αυτές έρχονται να βοηθήσουν τον αδύναμο σε μια κατάσταση πραγμάτων, ήταν αυτές που εξέφραζαν περισσότερο το πνεύμα και την ευαισθησία του Μιχάλη. Ο συγγραφέας του ήταν, φυσικά, ο Σελίν.
«Ανήκε σε ένα είδος δημοσιογράφων που δεν υπάρχει πια». Το άκουσα να λέγεται για τον Μιχάλη, αλλά προτιμώ να το πω διαφορετικά: ήταν το είδος του δημοσιογράφου που πάντοτε θα είναι απαραίτητο όσο θα υπάρχουν ενημερωτικές και ειδησεογραφικές εκδόσεις κύρους, όποια μορφή και αν έχουν αυτές. Τα περίφημα social media έφεραν ξανά την ενημέρωση εκεί από όπου ξεκίνησε: στα καφενεία. Ομως οι τεράστιες ποσότητες των πληροφοριών που μεταδίδονται σήμερα σε πραγματικό χρόνο, προκειμένου να γίνουν ενημέρωση, πρέπει να περάσουν από ένα φίλτρο, που θα ερμηνεύει, θα εξηγεί, θα συσχετίζει, θα σταθμίζει. Αυτό το φίλτρο θα είναι πάντα άνθρωποι με τη στόχευση, την αφοσίωση και, κυρίως, την αγάπη για τη γνώση που είχε ο Μιχάλης.
Στην κηδεία του, την περασμένη Τετάρτη, καθόμουν έξω από την εκκλησία με φίλους (μεγαλυτέρους μου, για ευνόητους λόγους), ενώ μέσα είχαν ήδη αρχίσει οι επικήδειοι. Με έζωσε η αμηχανία μόλις η μεγαλύτερη κόρη του πήρε τον λόγο – άμυνα έναντι της συγκίνησης που διαισθανόμουν ότι ετοιμάζεται να μου επιτεθεί. Μίλησαν και οι δύο· και όπως τις άκουγα αναγνώρισα πράγματα που τα ήξερα καλά: τον ευθύ και τολμηρό λόγο, τον υπαινιγμό της ειρωνείας, την αυτοπεποίθηση και, κυρίως, το συναίσθημα που γίνεται μαχητικότητα. «Ο Κατσίγερας!» είπα μέσα μου και όλος ο ζόφος της κηδείας για λίγο χάθηκε. Πόσο περήφανος και δικαιωμένος θα ένιωθε αν τις άκουγε, αλλά και πόσο παρηγορητικό για εμάς που θα μας λείψει. Οχι ότι η συνέχεια αναπληρώνει την απώλεια – είναι πάντα απώλεια. Φαντάζομαι, όμως, τον Κατσίγερα χαμογελαστό να χαμηλώνει το κεφάλι για να με κοιτάξει πάνω από τα γυαλιά του και να συμπληρώνει: «Ναι, αλλά και η συνέχεια είναι η συνέχεια!».